Đường vào thôn Phiêng An

Hơn 30 năm trước, Phiêng An là khu tái định cư của đồng bào Dao hạ sơn từ huyện Bạch Thông (tỉnh Bắc Kạn cũ). Những ngày đầu đến vùng đất mới, cuộc sống của bà con vô cùng khó khăn: Đất chủ yếu là đồi cằn, không có nước để canh tác lúa, ngô; sinh kế bấp bênh. Bà Đặng Thị Dung, một trong những hộ đầu tiên về đây nhớ lại: “Đất ở đây khô cằn, không trồng được lúa. Thấy trên đồi có những gốc chè mọc khỏe, tôi mạnh dạn nhân giống. Không ngờ hợp khí hậu, cây chè bén rễ và cho thu hoạch đều đặn. Lúc đó tôi không nghĩ chè lại trở thành nguồn sống lâu dài như bây giờ. Nhờ có chè, gia đình tôi dần ổn định, tích lũy được chút vốn để sửa nhà, nuôi con ăn học. Đến nay, gia đình tôi đã có gần 3.000 m² chè với hai giống chính là chè Kim Tuyên và chè trung du”.

Từ những luống chè trồng bằng hạt ban đầu, người Phiêng An dần nhân rộng mô hình. Cây chè đã trở thành nguồn thu chính, mang lại cuộc sống ổn định cho nhiều gia đình. Ông Bàn Hữu Tình, người dân thôn Phiêng An cho biết: “Gia đình tôi trồng hơn 2.000 m² chè xen canh ổi. Trồng xen cây ổi giúp hạn chế sâu bệnh, lại có thêm nguồn thu từ quả. Chúng tôi chủ yếu dùng phân chuồng hoai mục nên cây chè phát triển tốt, búp đều. Nhờ làm sạch, giá bán chè cũng ổn định hơn trước. Tôi còn dự định mở rộng thêm diện tích chè và đầu tư máy sao nhỏ để chủ động hơn trong chế biến.”

Ông Bàn Hữu Tình chăm sóc vườn chè của gia đình

Toàn thôn Phiêng An hiện có 23 hộ, hơn một nửa trồng chè với tổng diện tích trên 5 ha. Nhằm nâng cao giá trị cây chè và liên kết sản xuất theo hướng hàng hóa, năm 2020, Tổ hợp tác Nông sản sạch Phiêng An được thành lập. Tổ tập hợp các hộ trồng chè trong thôn, thực hiện quy trình chăm sóc, chế biến theo tiêu chuẩn VietGAP, từng bước chuyển sang hướng hữu cơ. Năm 2021, sản phẩm Chè Phiêng An được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao, mở ra hướng đi mới cho nông sản địa phương. Bà Hà Thị Hậu, Tổ trưởng Tổ hợp tác cho biết: “Trong quá trình sản xuất, đồng bào Dao Phiêng An luôn cố gắng gìn giữ bí quyết chế biến chè thủ công truyền thống. Chè hái vào buổi sáng, chế biến ngay trong ngày qua nhiều công đoạn: Phơi héo, diệt men, vò chè, rũ tơi, sao khô, quay hương, đánh mốc. Trong đó, khâu “quay hương” được coi là linh hồn của sản phẩm. Người làm phải khéo léo giữ lửa vừa, nếu non hương chè sẽ nhạt, còn già hương thì chè có mùi khét, nước đỏ. Nhờ vậy, chè Phiêng An có vị đậm, hậu ngọt thanh, thoang thoảng hương cốm đặc trưng.”

Sau nhiều năm gắn bó với cây chè, đời sống người dân Phiêng An đã đổi thay rõ rệt. Trung bình mỗi năm, bà con thu hoạch chè trong 8 - 9 tháng, thu rộ từ tháng 4 đến tháng 8, với giá bán 100.000 - 250.000 đồng/kg. Tổng thu nhập từ chè toàn thôn đạt khoảng 500 - 600 triệu đồng/năm. Thu nhập bình quân đầu người đạt 38 triệu đồng/năm; thôn không còn hộ nghèo.

Người dân thôn Phiêng An vẫn giữ nguyên cách hái chè thủ công truyền thống

Không chỉ là cây kinh tế, những đồi chè xen vườn cây ăn quả như: Ổi, cam, quýt, nhãn, thanh long... của Phiêng An đang trở thành điểm đến trải nghiệm thú vị cho du khách. Trong chương trình xây dựng nông thôn mới gắn với du lịch cộng đồng, các tuyến đường nội thôn được bê tông hóa, nhà cửa khang trang, cảnh quan sạch đẹp. Một số hộ dân còn đầu tư đón khách tham quan, thưởng trà, trải nghiệm hái chè, tự tay hái quả, tìm hiểu văn hóa Dao.

Đồng bào Dao Phiêng An đang tiếp tục nỗ lực nhân rộng diện tích chè, chú trọng sản xuất sạch, bảo vệ môi trường và nâng cao thương hiệu. Chính quyền địa phương định hướng hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu, tăng cường quảng bá sản phẩm gắn với du lịch sinh thái - văn hóa cộng đồng. Đồng chí Nguyễn Vũ Mão, Phó Chủ tịch UBND huyện Bạch Thông, cho biết: “Phiêng An là một trong những thôn làm tốt việc chuyển đổi sinh kế dựa trên lợi thế địa phương, nhất là cây chè. Xã đang tiếp tục rà soát, quy hoạch vùng trồng chè tập trung, ưu tiên hỗ trợ giống chất lượng cao và kỹ thuật sản xuất theo hướng hữu cơ. Chúng tôi cũng khuyến khích các hộ tham gia tổ hợp tác, hình thành chuỗi liên kết để sản phẩm có đầu ra ổn định hơn. Trong thời gian tới, địa phương sẽ phối hợp với các ngành chức năng đẩy mạnh quảng bá Chè Phiêng An gắn với phát triển du lịch cộng đồng, tạo sự khác biệt dựa trên bản sắc văn hóa Dao”.

Từ một bản tái định cư nghèo khó bên dòng sông Cầu, hôm nay, Phiêng An đã “thay da đổi thịt”. Những vườn chè xanh mướt không chỉ mang lại thu nhập ổn định mà còn là biểu tượng cho ý chí, sức sống mới của người Dao trong công cuộc xây dựng nông thôn mới.