Vườn chè tại thôn Pùng Chằm, xã Thượng Minh, tỉnh Thái Nguyên

Vùng chè núi cao - tiềm năng đặc sản

Trên những triền núi cao hơn 1.000 m quanh năm mát mẻ ở các xã Đồng Phúc, Yên Bình, từng hàng chè Shan tuyết cổ thụ vươn mình trong mây sương. Búp chè phủ một lớp lông tơ trắng mịn, khi pha cho nước vàng óng, vị đậm ngọt và hương thơm vương vấn rất lâu. Chính những nét đặc trưng ấy đã tạo nên thương hiệu chè Shan tuyết Đồng Phúc, được cấp chứng nhận nhãn hiệu tập thể từ năm 2018.

Hiện nay, diện tích chè toàn vùng phía Bắc Thái Nguyên đạt hơn 2.100 ha, sản lượng khoảng 8.000 tấn/năm. Nhiều sản phẩm đã khẳng định được vị thế trên thị trường như chè Shan tuyết túi lọc của Hợp tác xã Tát Vạn, chè Khau Mu của Hợp tác xã Thái Lạo, xã Yên Bình; chè Matcha Shan tuyết của Công ty Ngọc Thắng, xã Chợ Đồn; chè Shan tuyết hữu cơ Hồng Hà của xã Đồng Phúc…

Bà Hoàng Thị Lành, một nông dân xã Đồng Phúc chia sẻ: “Gia đình tôi gắn bó với cây chè Shan tuyết từ đời cha ông. Trước đây, búp chè làm ra chỉ bán cho thương lái, giá thấp. Giờ thì khác, nhờ có hợp tác xã đứng ra liên kết với doanh nghiệp, sản phẩm trà của chúng tôi có thương hiệu, tem nhãn, bán ra thị trường rộng hơn, giá trị cũng cao gấp đôi, gấp ba.”

Đồi chè Shan tuyết tại thôn Nà Pài, xã Đồng Phúc, tỉnh Thái Nguyên

Không chỉ có Shan tuyết, vùng núi phía Bắc Thái Nguyên giờ đây còn nổi tiếng với chè hoa vàng. Đây là loài cây dược liệu quý hiếm, từng được người dân vùng cao hái lá, phơi khô để uống, chữa cao huyết áp, tiểu đường. Các nghiên cứu y học hiện đại chỉ ra chè hoa vàng chứa nhiều hoạt chất quý có tác dụng hỗ trợ điều trị tim mạch, tiểu đường, ung thư và tăng cường hệ miễn dịch. Nhờ giá trị đặc biệt, sản phẩm trà hoa vàng hiện được định vị như một dòng “trà cao cấp bản địa”, giá hoa khô có thời điểm hơn 10 triệu đồng/kg.

Chị Hà Minh Đợi, Giám đốc Công ty TNHH Hà Diệp, một trong những đơn vị tiên phong phát triển vùng chè hoa vàng khu vực phía Bắc cho biết: “Khi cầm trên tay bông trà hoa vàng sau sấy thăng hoa, giữ nguyên màu sắc và hương thơm, tôi biết mình đang nắm một sản phẩm vô giá. Dù ban đầu gặp nhiều khó khăn về giống và kỹ thuật, chúng tôi vẫn quyết tâm đầu tư để biến trà hoa vàng thành thương hiệu mạnh, không chỉ ở Thái Nguyên mà còn vươn ra thị trường quốc tế.”

Đến nay, Công ty Hà Diệp đã xây dựng được vùng nguyên liệu hơn 3.000 gốc chè hoa vàng, sản phẩm đạt chuẩn OCOP 4 sao, có mặt ở nhiều tỉnh, thành và được lựa chọn làm quà tặng tại các sự kiện ngoại giao. Bên cạnh đó, nhiều hợp tác xã khác như Hòa Thịnh, BK FOODS, Dương Phong… cũng tham gia, từng bước hình thành chuỗi giá trị sản xuất và chế biến chè hoa vàng.

Hướng tới thương hiệu chè Thái Nguyên mở rộng

Sự sáp nhập hành chính mở ra một không gian phát triển rộng lớn hơn cho cây chè miền núi. Trước kia, các địa phương vùng cao thường gặp khó khăn trong kết nối thị trường, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, công nghệ chế biến lạc hậu. Nay, nhờ được “hòa nhịp” cùng hệ sinh thái chè Thái Nguyên - nơi có mạng lưới doanh nghiệp, cơ sở chế biến hiện đại và kênh tiêu thụ rộng khắp, chè ở khu vực miền núi phía Bắc của tỉnh đã có thêm sức bật mới.

Không chỉ doanh nghiệp, các hộ sản xuất nhỏ lẻ cũng được hỗ trợ về kỹ thuật, thiết bị sao chế. Nhiều xã như Yên Bình, Thượng Minh đã xây dựng xưởng chế biến quy mô vừa ngay tại vùng nguyên liệu. Nhờ vậy, 100% sản lượng búp chè tươi đều được chế biến trong ngày, giữ nguyên hương vị chè núi cao.

Chị Hà Minh Đợi, Giám đốc Công ty TNHH Hà Diệp, phường Đức Xuân phân tích: “Muốn chè Shan tuyết và chè hoa vàng có chỗ đứng trên thị trường quốc tế thì nhất định phải chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm. Chúng tôi đang tập trung phát triển đa dạng các sản phẩm từ chè hoa vàng như: Trà nguyên bông, trà túi lọc, rượu ngâm chè hoa vàng để phục vụ nhiều phân khúc khách hàng và xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc.”

Ngày 30/7/2025, HĐND tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Nghị quyết số 08/2025/NQ-HĐND về Quy định chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè giai đoạn 2025 - 2030, với nguồn lực hơn 500 tỷ đồng. Chính sách này không chỉ nhằm nâng cao giá trị sản xuất mà còn khuyến khích phát triển du lịch chè, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, kinh doanh. Nghị quyết sẽ tạo điều kiện để chè miền núi phía Bắc phát triển theo hướng hữu cơ, an toàn, gắn với chế biến sâu. Trong đó, khu vực phía Bắc sẽ giữ vai trò quan trọng với các sản phẩm đặc sản như Shan tuyết, chè hoa vàng - vốn là lợi thế không thể thay thế của vùng núi cao.

Quy trình đóng gói sản phẩm chè hoa vàng nguyên của Công ty TNHH Hà Diệp, phường Đức Xuân

Với chính sách mới trong không gian hành chính mới sẽ tạo nên sự kết nối giữa các địa phương trồng chè trên địa bàn tỉnh, hình thành chuỗi giá trị đồng bộ, thống nhất và hiệu quả. Khi “hương chè xanh, chè Shan tuyết núi cao”, “chè hoa vàng quý hiếm” hòa quyện với “tinh hoa chè trung du”, thương hiệu chè Thái Nguyên sẽ có thêm sức bật, mở rộng không gian thương hiệu từ trong nước ra thị trường quốc tế.