Khách du lịch nước ngoài tìm hiểu đá quý ở Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

Đã đành Lục Yên nổi tiếng khắp cả nước vì có chợ đá quý nằm ở thị trấn Yên Thế, thế nhưng, nhiều người biết đến những viên đá đủ màu sắc của Lục Yên và yêu con người, cảnh vật nơi đây lại là nhờ những câu chuyện kể của Trung.

Đam mê, chịu khó tìm hiểu ngành ngọc học

So với 35 năm kinh nghiệm về đá quý của ông Nguyễn Văn Hoan, một thành viên trong Ban quản lý Chợ đá quý huyện Lục Yên thì Trung mới có 5 năm tìm hiểu lĩnh vực này, chưa kể anh cũng không phải là người từng học chuyên ngành về đá quý, ngọc học tại Khoa Địa chất, Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội). Tuy vậy, Trung khiến tôi khó phân biệt anh thật sự là một người kể chuyện đá quý hay một hướng dẫn viên du lịch về làng nghề đá quý Lục Yên.

Chàng trai sinh năm 1990 người thành phố Yên Bái đến với ngành ngọc học một cách tình cờ. Rời quân ngũ sau bốn năm đóng quân ở Sơn Tây (Hà Nội), Trung trở về địa phương và làm trong cơ quan nhà nước vào năm 2019. Thế nhưng, với đồng lương ít ỏi, lại phải đi làm xa nhà, anh quyết định rẽ ngang sang một doanh nghiệp tư nhân. Cũng năm đó, anh lên Yên Thế mà không biết rằng, đây chính là bước ngoặt của cuộc đời mình.

Mặc dù chưa có kiến thức về truyền thông nhưng trong xu thế bùng nổ của mạng xã hội thời điểm đấy, Trung cũng nhen nhóm niềm đam mê quay phim và chụp ảnh. Ban đầu, anh chỉ đăng vài clip về một vài hộ dân làm nghề đá quý trong làng lên TikTok và bất ngờ được mọi người quan tâm, theo dõi nhiều. Vậy nhưng, một năm đầu ở vùng đất mới này, Trung cũng hoàn toàn không biết gì về các loại đá quý. Anh tự hỏi sao mình không thử tìm hiểu thêm để có thể xây dựng được những chủ đề hay hơn, hấp dẫn hơn.

Từ đó, bên cạnh việc vào làng quay clip mới, Trung bắt đầu tìm hiểu đá quý và dần say mê những viên đá đủ loại màu sắc lúc nào không biết. Mỗi lần làm nội dung là mỗi lần anh hiểu thêm về từng loại đá quý, về làng nghề, về văn hóa nơi đây. Đồng thời, anh hiểu hơn về sự hình thành đá quý một cách khoa học qua những cuốn sách của Tiến sĩ Hoàng Thế Ngữ, Chủ tịch Hội đá quý Việt Nam như Đá ngọc, Đá quý hay Tài liệu đá quý cơ bản. Theo Trung, sưu tầm hay trao đổi đá quý, mẫu vật không phải là công việc anh có ý định theo đuổi từ đầu vì gia đình không có ai hoạt động trong lĩnh vực này. Thứ hai, vì từng làm trong cơ quan nhà nước, anh muốn đóng góp nhiều hơn cho xã hội và cộng đồng thông qua các hoạt động giới thiệu, quảng bá và thúc đẩy du lịch của địa phương nhờ sự am hiểu ít nhiều về đá quý của mình.

Quảng bá du lịch Lục Yên

Theo ông Triệu Văn Huấn, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lục Yên, năm nay, Lục Yên không tổ chức chương trình du lịch Về miền đất ngọc nhằm dành nguồn lực cho việc khắc phục hậu quả bão số 3 (Yagi). Trong bốn lần trước, chương trình Về miền đất ngọc là cơ hội để huyện quảng bá du lịch và văn hóa địa phương, với các nội dung như tham quan chợ đá quý Lục Yên, du lịch cộng đồng tại các bản làng của người Tày, Nùng, Dao…

Nói về du lịch Yên Bái nói chung và du lịch Lục Yên nói riêng, Trung cho rằng, việc phát triển du lịch ở đây vẫn gặp nhiều trở ngại do đường sá đi lại chưa thuận tiện và việc quảng bá còn hạn chế. Vì vậy, du lịch cộng đồng về làng nghề đá quý cũng chưa có ai làm. Tuy nhiên, ngay từ khi mới làm người sáng tạo nội dung trên YouTube, Trung đã xác định, bất chấp những khó khăn, năng lực bản thân còn hạn chế nhưng anh xác định việc quảng bá du lịch sẽ mang lại nhiều giá trị cho cộng đồng, xã hội và bản thân mình. Khách du lịch một mặt tới Lục Yên, đến Yên Thế để tham quan, trải nghiệm, một mặt họ sẽ hiểu rõ hơn về đá quý Việt Nam, đá trắng, đá quý Lục Yên và về vùng đất Lục Yên nói chung.

Theo hành trình của một người kể chuyện thường lệ, Trung sẽ kể cho khách du lịch về lịch sử hình thành làng nghề đá quý Lục Yên, sự phát triển êm đềm của làng nghề hơn 30 năm qua và về cộng đồng người dân tộc thiểu số ở đây. Do nông nghiệp vẫn giữ vai trò chủ đạo trong cơ cấu kinh tế của Lục Yên nên người dân chỉ tranh thủ lúc ngày mùa rảnh rỗi để đi mót đá, tận thu, hạn chế tác động môi trường, với hy vọng có thêm thu nhập, thay đổi cuộc sống và họ đã giữ mơ ước như vậy từ bao năm qua. Nhờ vậy mà cũng kéo theo đó là sự xuất hiện của những người thợ chế tác và buôn bán, hình thành nên một làng nghề đá quý ở Yên Thế.

Trong suy nghĩ của mình, Trung đã có ý tưởng kết hợp với các công ty lữ hành để xây dựng một tour trải nghiệm về miền đất ngọc. Thực tế là trước thời điểm tôi gặp anh, một công ty lữ hành đã cử người đi tiền trạm, nhờ anh xây dựng tour cho một đoàn khách Việt kiều về Việt Nam dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Theo Trung, một chương trình như vậy sẽ kéo dài hai ngày, một đêm. Buổi sáng, đoàn khách di chuyển từ Hà Nội lên Yên Thế và ăn trưa ở đây, buổi chiều họ lên núi, vào làng tham quan. Đến buổi tối, họ nghỉ ngơi, sinh hoạt ở nhà của một hộ người dân tộc thiểu số, thưởng thức ẩm thực bản địa. Buổi sáng hôm sau, họ sẽ được dẫn đi chợ đá quý, xem những người thợ chế tác và sau đấy, họ có thể di chuyển tới Hà Giang, Lào Cai hoặc các địa điểm du lịch chung quanh.

Trung cho biết, trước khi xây dựng tour trải nghiệm đó, anh cũng chỉ nhận lời dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về Yên Thế, về Lục Yên đi chỗ này, chỗ nọ, vừa làm nội dung quảng bá du lịch, đá quý, vừa giới thiệu cho khách về văn hóa, con người Yên Bái, nội dung rất linh hoạt. Vì thế, anh hy vọng có thể kết nối, hỗ trợ để tổ chức được một tour trải nghiệm du lịch về đá quý độc đáo mà không đâu ở Việt Nam ngoài Lục Yên có được. Bởi ở Lục Yên, bên cạnh đá quý, anh có thể giới thiệu ẩm thực, con người, văn hóa sinh hoạt đặc trưng của mảnh đất Yên Bái. Việc hình thành một tour như vậy cũng sẽ giúp giải quyết việc làm cho một số người ở địa phương và theo đánh giá của Trung, tuy còn đó những khó khăn nhưng du lịch Lục Yên rất có tiềm năng phát triển.

Trước mắt, nhờ có lợi thế trong truyền đạt, sự hiểu biết về các loại đá quý, về lịch sử làng nghề nên bên cạnh việc làm người sáng tạo nội dung trên YouTube, Trung cũng hoạt động như một hướng dẫn viên du lịch. Sự hiểu biết của chàng trai sinh năm 1990 không chỉ là kiến thức trên sách vở mà còn từ thực tế, từ những cuộc tiếp xúc với người trong nghề lâu năm như ông Hoan, ông Ngữ giúp anh học hỏi kinh nghiệm và được trải nghiệm. Theo Trung, làm nghề đá quý đòi hỏi nhiều kinh nghiệm thực tế, học kết hợp với sách vở và trải nghiệm. Và đã xác định theo nghề thì phải nghiên cứu sâu, tự học là chính.

Việc phân biệt đồ quý thật giả rất khó khăn và dấn thân vào ngành đá quý thật sự không dễ dàng. Tuy vậy, tôi cũng không xem niềm đam mê của Trung với du lịch và đá quý như cuộc dạo chơi bởi những năm tháng trong quân đội đã rèn cho anh tính kỷ luật và cách làm việc có kế hoạch. Ngoài ra, nhìn vào thái độ nghiêm túc của anh với từng vấn đề, có thể thấy rõ anh là người có ý thức tự học và sự chú tâm rất cao.

Trong căn nhà nhỏ vẫn đang phải đi thuê, tôi đã được Trung cho xem một phần bộ sưu tập các loại đá, mẫu vật mà nếu bán đi, chúng sẽ mang lại cho anh khoản tiền đáng kể. Thế nhưng, chàng trai người Yên Bái cho biết, anh mất rất nhiều công sức và thời gian nên anh chấp nhận “nghèo đi” để giữ bộ sưu tập và cũng là để anh có cơ hội giới thiệu cho khách du lịch. Và không chỉ có Trung, ông Hoan, một người gốc Nam Định cũng lên đây lập nghiệp 35 năm qua, hay thậm chí có những người nước ngoài đến từ Ấn Độ, Trung Quốc… đã gắn bó với Lục Yên hàng năm trời. Lý do thật đơn giản, họ hay khách du lịch đã tới Yên Thế và Lục Yên đều thích và muốn ngắm nhìn những viên đá, những mẫu vật độc đáo mà chỉ nơi này có được, cũng như muốn hiểu rõ hơn miền đất và con người nơi đây. Trừ việc không ai có thể quảng bá hay giới thiệu du lịch miền đất ngọc như cái cách Trung đang thực hiện.