Hai đồng tác giả bộ bài Măm tarot, Thảo Hồ (bên phải) và Hannie Phạm tại gian hàng trưng bày.

Hai tác giả Thảo Hồ và Hannie Phạm khiêm tốn cho rằng, dự án Măm tarot chỉ góp phần mang ẩm thực Việt Nam đến gần hơn với mọi người, nhưng thực tế, họ đang giúp quảng bá văn hóa dân tộc tới thế giới thông qua bài tarot, vốn được ưa chuộng ở nhiều nước.

Như nhiều người vẫn nói, một trong những cách để hiểu được văn hóa của một dân tộc, từng vùng miền hay rộng hơn là một quốc gia chính là ẩm thực.

78 món ăn, đồ uống

Gặp Thảo Hồ và Hannie Phạm tại Đường sách phường Bến Nghé, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, trong một buổi chiều tối nóng nực. Những gian hàng tại đây đang vắng bóng người giúp tôi dễ dàng tìm được vị trí gian hàng trưng bày Măm tarot giữa một không gian toàn sách là sách.

Tôi đã nghĩ, để sáng tạo một bộ bài tarot có nội dung về ẩm thực với những kiến thức lý thú như thế, tác giả hẳn phải ở độ tuổi 8x, thay vì ở đầu 9x. Thế nên, cả cuộc trò chuyện của chúng tôi, Thảo Hồ và Hannie Phạm luôn giữ một tinh thần vui vẻ, cùng niềm yêu thích khi nhiệt tình giới thiệu cho tôi ẩm thực Việt Nam, với một danh sách 78 món ăn, đồ uống tương ứng với 78 lá bài.

Trước đó, họ nói về tarot. Theo Thảo Hồ, người đã có hơn 10 năm nghiên cứu tarot, tarot là tên gọi của một cỗ bài 78 lá, có nguồn gốc từ châu Âu thế kỷ 15. Từ chỗ chỉ là một bộ bài in hình các biểu tượng được sử dụng cho mục đích giải trí, bài tarot dần được nghiên cứu, chứng minh, phát triển và ứng dụng vào các lĩnh vực như phát triển bản thân, giải quyết vấn đề, tư vấn cho lời khuyên hay khám phá bản chất sự việc… Và bài tarot có mối liên hệ với các bộ môn khoa học về chiêm tinh, hoàng đạo, và tiên tri.

Thú vị là Thảo Hồ chính là đồng tác giả bộ tarot Kiều. Sau thành công ban đầu này, cô gái sinh năm 1992 người Vĩnh Long nghĩ ngay đến việc làm một bộ tarot khác, có thể tiếp cận được nhiều người hơn nữa và cô đã chọn ẩm thực. Ẩm thực là chủ đề hấp dẫn mà thế hệ 9x như cô quan tâm và hiểu khá rõ. Ngoài ra, Thảo Hồ cho biết thêm, chính vì họ chưa biết hết được các món ăn, đồ uống nên đây càng là động lực để cô quyết tâm theo đuổi ý tưởng này.

Ý tưởng ra đời vào cuối năm 2021 nhưng phải đến đầu năm 2024, bộ Măm tarot mới ra mắt. Trong hơn hai năm đó, Thảo Hồ và Hannie Phạm còn phải thu thập thông tin, viết lời, dịch sách sang tiếng Anh.

Và Măm tarot kể về hành trình đi dọc Việt Nam từ nam ra bắc của một chú thỏ trắng mũm mĩm, thích ăn uống có tên là Măm. Măm có tình yêu mãnh liệt với tất thảy những món ăn ngon, mới, lạ, độc đáo. Do đã khám phá hết những món ăn quê nhà, Măm quyết định lên đường chu du đến những tỉnh, thành phố khác trên dải đất Việt Nam, để được thưởng thức, tìm hiểu và học hỏi nhiều hơn về ẩm thực Việt Nam.

Trong Măm tarot, mỗi món ăn đều mang tính địa phương sâu sắc, gắn liền với khí hậu, con người và sự sáng tạo… Vì thế, mỗi món ăn Việt Nam qua cách kể chuyện của các tác giả là những câu chuyện thú vị về lịch sử, văn hóa, rất riêng biệt và nhiều thông tin không kể xiết.

Theo Hannie Phạm, hiểu được tarot là một chuyện, chọn món ăn, đồ uống phù hợp thuộc tính từng lá bài, để lá bài có ý nghĩa lại là một chuyện khác. Để giải thích rõ hơn, cô gái sinh năm 1994 liền lấy một số lá bài thí dụ. Chẳng hạn như lá bài Lovers, với các từ khóa tình yêu, sự hòa hợp, sự lựa chọn, các mối quan hệ, liên kết về giá trị, bản năng giới tính, sự cam kết, họ chọn bánh xu xê hay bánh phu thê.

Trong sách đi kèm, họ kể câu chuyện Thỏ Măm trên đường gặp một đôi vợ chồng trẻ, được họ tặng bánh xu xê. Sau đó, Thảo Hồ và Hannie giải thích ý nghĩa từ "phu thê", cách làm ra bánh và cho biết ngày nay, bánh xu xê (phu thê) vẫn là món ngon làm lễ vật cưới hỏi, bên cạnh trầu cau và rượu nếp…

Hay lá bài The World (thế giới) đi với món phở. Theo Hannie Phạm, phở là món ăn Việt Nam nổi tiếng khắp thế giới. Gần như ai nghe đến món ăn Việt Nam cũng sẽ nghĩ đến phở đầu tiên. Và hiển nhiên, cũng có rất nhiều nhà hàng phở của người Việt Nam ở nhiều nước trên thế giới.

Các lá bài trong Măm tarot đều mang hướng đi như vậy nhưng cũng có những món ăn họ thật sự khó sắp xếp phù hợp, như món phá lấu với lá bài The Tower. Trong tarot, lá bài này mang tính bùng nổ, đổ vỡ và hai tác giả xếp với món phá lấu với cách chơi chữ như là phá lầu (tower trong tiếng Anh là tòa tháp). Vì thế, như Hannie Phạm chia sẻ, họ rất muốn giải thích cho mọi người tại sao món ăn này lại là lá bài đó nhưng lại cảm thấy thú vị hơn là chỉ cung cấp thông tin mà không giải thích, để mọi người tự đọc, tự nghiệm, khi hiểu được lý do, họ sẽ thấy hấp dẫn hơn. Do vậy, các tác giả tập trung nhiều hơn vào thông tin của món ăn, thành phần, dùng vào dịp gì. Nhờ đó, vượt ra ngoài ý nghĩa của một bộ bài tarot, 78 món ăn, đồ uống trong Măm tarot như cuốn cẩm nang, từ điển về ẩm thực Việt Nam, có thể chia sẻ với nhiều người, không chỉ người Việt Nam mà còn với những người nước ngoài.

Những tác giả tài năng

Theo nhà nghiên cứu văn hóa, Tiến sĩ Philippe Ngô, kể từ khi tarot xuất hiện ở Việt Nam năm 2011, nhiều bộ bài được sáng tạo với sứ mệnh quảng bá văn hóa Việt Nam. Mỗi một tác giả tarot đặt cho mình những yêu cầu và mục tiêu khác nhau, mỗi bộ bài của người Việt Nam mang một thông điệp khác nhau nhưng tất cả đều mong muốn mang văn hóa Việt Nam quảng bá khắp thế giới. Và trong khi hầu hết các tác giả tarot tập trung khai thác mảng sử học thì Thảo Hồ và Hannie Phạm đặt mình vào một hướng phát triển hoàn toàn mới lạ: ẩm thực Việt Nam.

Hiển nhiên thì hai tác giả 9x trước hết phải là những người say mê và thích tìm hiểu ẩm thực Việt Nam nhưng con đường đưa họ tới dự án Măm tarot hoàn toàn không giống nhau. Hannie Phạm thì sinh ra ở Đức, quê tại tỉnh Thái Bình, từng có thời gian sống ở tỉnh Cà Mau, trước khi cô quay ra miền bắc rồi lại vào Thành phố Hồ Chí Minh sinh sống và học tập (Trường đại học Tôn Đức Thắng). Có lẽ vì vậy mà cô gái sinh năm 1994 này có sự cảm nhận rất riêng về các món ăn. Tuy vậy, Hannie Phạm với tarot vẫn là người mới bởi vào thời điểm đại dịch Covid-19, cô mới được Võ Nam Du, đồng tác giả của tarot Kiều, hướng dẫn những kiến thức cơ bản về tarot.

Ngược lại, Thảo Hồ sinh năm 1992 ở Vĩnh Long, từng học ở Trường đại học Tài chính-Marketing (Thành phố Hồ Chí Minh) và đã nghiên cứu tarot từ năm 2012, rồi sau làm reader (người giải bài). Sau đó, cô nghiên cứu artwork (các sản phẩm minh họa được thiết kế để đưa vào trong các sản phẩm in ấn), và tham gia vào các dự án card game. Đây là nền tảng giúp cô tiến tới sản xuất hai bộ tarot sau này là tarot Kiều năm 2020, đúng dịp kỷ niệm 200 năm ngày mất của đại thi hào Nguyễn Du, và Măm tarot năm 2024.

Đáng nói là cô gái người Vĩnh Long còn là tác giả cuốn Gánh hát lưu diễn muôn phương, một dự án artbook & boardgame minh họa 36 loại hình nghệ thuật diễn xướng và lễ hội dân gian tại Việt Nam.

Tuy vậy, cũng phải thừa nhận rằng, một trong những yếu tố giúp Măm tarot trở nên hấp dẫn và cuốn hút là nhờ nét vẽ đẹp, chân thực, màu sắc rực rỡ qua ngòi bút của họa sĩ Le Rin. Trước đó, Thảo Hồ đã có thời gian dài trăn trở, chưa thật sự hài lòng về bản demo của Măm tarot. Cô muốn bộ bài ấn tượng hơn, bắt mắt hơn, vì thế, sau khi đã biết họa sĩ Le Rin qua những cuốn Việt Nam dọc miền du ký, Việt Nam miền ngon, cô đã liên hệ mời anh tham gia dự án.

Mặc dù đang bận ôn thi cao học nhưng trước ý tưởng lấy ẩm thực để minh họa cho bộ bài tarot, họa sĩ sinh năm 1989 người Ninh Thuận rất hào hứng, nhất là khi trong 78 lá bài, một nửa số tranh minh họa món ăn được sử dụng lại từ các cuốn sách đã xuất bản của anh. Số tranh còn lại thuộc dự án cá nhân chưa được xuất bản của anh và một số tranh được anh vẽ mới.

Theo Hannie Phạm, mỗi bộ bài tarot đều cần nét vẽ phù hợp, một phong cách khác biệt nên mỗi sản phẩm sẽ cần họa sĩ khác nhau. Và họ không thể có được một họa sĩ vẽ minh họa ẩm thực nào xuất sắc hơn Le Rin.

Như nhà nghiên cứu văn hóa, Tiến sĩ Philippe Ngô cho biết, mỗi lá bài tarot là biểu tượng hóa một món ăn hoặc một khía cạnh văn hóa liên quan đến ẩm thực Việt Nam. Du khách có thể khám phá và tìm hiểu về ẩm thực Việt Nam thông qua việc tìm hiểu về ý nghĩa của từng lá bài và cách chúng liên kết với ẩm thực đặc trưng của Việt Nam.

Đơn giản hơn, như Hannie Phạm và Thảo Hồ đùa vui rằng, trong một ngày thiếu ý tưởng thì dù bất cứ ai có trong tay bộ Măm tarot, họ có thể lật từng lá bài để chọn hôm nay ăn gì, uống gì.