Thu hái chè Hương Bắc Sơn tại Tổ 4, Thị trấn Sông Cầu, huyện Đồng Hỷ

Pha mời chúng tôi mẻ chè vừa sao, nghệ nhân Vũ Thị Thanh Hảo, Hợp tác xã chè Thịnh An, Tổ 2, thị trấn Sông Cầu than thở một cách vui vẻ:

- Cái giống chè này bán búp tươi thì sướng lắm nhưng chết người sao. Búp to bồm bộp sao hao lắm, chè thường thì 4 - 5 kg búp tươi được 1 kg búp khô. Riêng cái “anh này” mẻ vừa sao xong 110 kg tươi mới được có 10 kg khô, hao như hải sản luôn, từ bãi về 30 kg cân lại chỉ còn 25 kg.

Gần như ngay tức thì, chúng tôi nhận thấy hương chè thơm rất đặc biệt. Phải khẳng định là thơm nhất trong tất cả những loại chè từng có mặt trên thị trường từ trước đến nay, “trên cơ” cả Bát Tiên, Kim Tuyên và Phúc Vân Tiên vốn là những giống chè hương đang được ưa chuộng nhất. Càng ngạc nhiên hơn nữa, khi nhấp thử lại thấy vị chát ngọt rất tinh tế vốn chỉ có ở chè trung du cổ trong chén trà màu nước vàng sáng rất đẹp này.

Với những phẩm chất vượt trội, tại vùng chè nổi tiếng Sông Cầu, chè Hương Bắc Sơn hiện có giá cao nhất, sau đó là Bát Tiên rồi mới đến chè trung du. Sản phẩm chè búp khô Hương Bắc Sơn của HTX chè Thịnh An có giá 2 triệu đồng/kg, đóng gói đến đâu bán hết ngay đến đấy.

Đồi chè của gia đình chị Trần Thị Tuyết Nhung, Tổ 4, thị trấn Sông Cầu thời gian gần đây “hữu xạ tự nhiên hương” luôn thu hút nhiều người đến thưởng lãm giống chè mới. Chị Nhung kể năm 2016 sang Viện Chè (Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè (thuộc Viện khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc tham quan, được nghe giới thiệu một số giống chè mới trong đó có giống chè Hương Bắc Sơn có hương thơm tự nhiên, nước đẹp, dễ chăm dễ hái lại ít bệnh. Diện tích hơn 3.000 m² chè giống Hương Bắc Sơn 6 năm tuổi của gia đình chị đang cho năng suất tốt, chè búp tươi được thu mua đến 70.000 đồng/kg, mỗi năm thu hái 8 lứa.

Trên đồi chè, chúng tôi đã trò chuyện với bà Nguyễn Thị Miên, 74 tuổi, là mẹ chồng chị Nhung. Bà Miên đã hơn 50 năm gắn bó với nghề chè, được coi là một trong những người làm chè kỳ cựu của vùng chè Sông Cầu, hiện vẫn là tay hái chè đáng nể. Bà nhận xét Hương Bắc Sơn là giống chè rất quý, hương thơm nhất, vị hậu nhất trong dòng chè thơm. Thêm vào đó, búp chè mập tua tủa rất dễ thu hái, giống chè này cũng không đòi hỏi chăm sóc nhiều, chịu khô hạn tốt nên không “khát nước”  cần tưới nhiều như những giống chè khác.

Nghệ nhân Vũ Thị Thanh Hảo, thị trấn Sông Cầu giới thiệu giống chè Hương Bắc Sơn

Danh tiếng của chè Hương Bắc Sơn để chế biến chè xanh cao cấp đã được biết đến từ vài ba năm nay tại nhiều vùng chè lớn phía Bắc như Phú Thọ, Tuyên Quang, Lai Châu, Quảng Ninh, Thái Nguyên,… Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết từ năm 1999, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè (Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc) đã tiến hành cặp lai hữu tính giữa mẹ là giống chè Kim Tuyên chất lượng cao (nhập nội Đài Loan) và bố là giống trung du địa phương có khả năng chống chịu tốt trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, tạo ra giống chè mới và đưa vào trồng khảo nghiệm. Năm 2013, giống chè mới này được trồng tại một số địa phương của Thái Nguyên. Năm 2015, chè được đặt tên là Hương Bắc Sơn với hàm ý mang hương vị của miền núi phía Bắc và được công nhận là giống sản xuất thử.  Năm 2019, Hương Bắc Sơn là một trong hơn 20 giống chè mới chủ lực được đưa vào sản xuất. Thừa hưởng tất cả những nét ưu tú của giống chè bố mẹ, Hương Bắc Sơn không chỉ là giống chè mang cái tên đẹp mà đã trở thành một “hoa hậu” chè thực thụ. Về hình thức, lá chè khá giống mẹ Kim Tuyên còn búp chè màu xanh vàng sáng giống bố trung du. Chè có hương hoa tự nhiên, bền hương và vị đậm dịu, có hậu.

Chị Nhung cho biết từ khi lấy giống về trồng, tỷ lệ chè sống gần như 100%, đây cũng là giống sớm cho năng suất, vườn chè đến tuổi 2 đã cho thu hái, năng suất cao hơn hẳn bố mẹ và các giống chè đang trồng khác. Vườn chè tuổi 6 năng suất đạt tới 8 tấn/ha. Chè cũng ít bị sâu bệnh. Đặc biệt, giống chè Hương Bắc Sơn có thể chế biến ở cả 3 vụ: Vụ xuân, vụ hè và vụ thu chất lượng đều rất tốt, giá chè búp tươi cũng cao gấp đôi ba lần các giống khác nên gia đình chị đang tiếp tục mở rộng diện tích trồng giống chè này.

Thu mua toàn bộ sản phẩm chè búp tươi chất lượng cao để chế biến chè cao cấp, nghệ nhân Vũ Thị Thanh Hảo luôn trăn trở tìm ra bí quyết trong kỹ thuật sao sấy. Đối với loại chè Hương Bắc Sơn, do búp rất lớn, tỷ lệ nước nhiều nên không thể sao suốt mà phải hấp nguội khoảng 20 phút rồi mới sao tiếp. Thời gian chế biến mẻ chè búp móc câu mất đến 3 giờ trong khi các loại chè khác chỉ 2 giờ.

Đưa chúng tôi tham quan đồi chè Hương Bắc Sơn, hái những ngọn chè non mơn mởn tỏa hương ngào ngạt, chị Hảo rất tự tin giống chè thơm với chất lượng đặc biệt này sẽ có thị thường tiêu thụ bền vững, hứa hẹn đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người làm chè.