Cán bộ Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Yên Trạch nhập dữ liệu, số hóa hồ sơ giải quyết TTHC trên hệ thống điện tử (ảnh minh họa)

Đơn giản hóa TTHC là mệnh lệnh chính trị cần được thể chế hóa

Nghị quyết số 57-NQ/TW nêu rõ: “Khẩn trương sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện đồng bộ các quy định pháp luật về khoa học, công nghệ (KHCN)… để tháo gỡ các điểm nghẽn, rào cản, giải phóng các nguồn lực, khuyến khích, phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, phát triển nguồn nhân lực; cải cách phương thức quản lý, triển khai các nhiệm vụ KHCN nghệ phù hợp với từng loại hình nghiên cứu… đơn giản hóa tối đa các TTHC” và “đổi mới toàn diện việc giải quyết TTHC, cung cấp dịch vụ công không phụ thuộc địa giới hành chính; nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến, dịch vụ số cho người dân và doanh nghiệp, hướng tới cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình, cá nhân hóa và dựa trên dữ liệu”.

Như vậy có thể thấy chủ trương đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia vươn tới nhiều mục tiêu, và mục tiêu cải cách TTHC gắn với chuyển đổi số là một trong những mục tiêu quan trọng.

Cùng với đó, Nghị quyết số 66-NQ/TW đề cập vấn đề đổi mới tư duy xây dựng pháp luật với chỉ đạo quyết liệt: “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, an toàn, chi phí tuân thủ thấp; triệt để cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện đầu tư, kinh doanh, hành nghề, thủ tục hành chính bất hợp lý; thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh ổn định”.

Các chỉ đạo trên cho thấy, đơn giản hóa không chỉ là đơn thuần cắt giảm số lượng TTHC hay khối lượng giấy tờ, quy trình trong TTHC mà còn hướng tới tính hiệu quả, thực chất trong việc dùng hệ cơ sở dữ liệu số do các cơ quan nhà nước quản lý thay thế cho các thành phần hồ sơ yêu cầu người dân, doanh nghiệp phải xuất trình. Đó là giải pháp khoa học, kinh tế cho một môi trường vận hành TTHC sử dụng hết công năng, hiệu suất có sẵn của dữ liệu; phát huy tính liên thông, đồng bộ về hạ tầng giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị để xem xét cắt giảm, đơn giản hóa TTHC.

Sự cần thiết thay thế hồ sơ bằng dữ liệu và những chỉ đạo cắt giảm

Tháng 6/2025, Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ban hành Kế hoạch số 02-KH/BCĐTW về việc thúc đẩy chuyển đổi số liên thông đáp ứng yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị. Theo đó, 1.139 TTHC có thành phần hồ sơ được thay thế bằng dữ liệu đã được giao cho các bộ, ngành, địa phương rà soát nhằm mục tiêu cắt giảm giấy tờ và chi phí.

Qua rà soát sơ bộ 5.801 TTHC của các bộ, ngành cho thấy có 15 loại giấy tờ hiện có đầy đủ dữ liệu và có thể khai thác tự động để cắt giảm thành phần hồ sơ; có đến 734/5.801 TTHC có chứa ít nhất 1/15 loại giấy tờ đã có dữ liệu có thể cắt giảm (thuộc lĩnh vực của 11 bộ, ngành và Tòa án nhân dân). Đó là: Căn cước công dân, chứng minh nhân dân, hộ khẩu, thẻ bảo hiểm y tế, thẻ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, giấy phép lái xe (bằng lái xe), đăng ký xe, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn, giấy chứng nhận tình trạng hôn nhân, giấy khai tử, giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, giấy đăng ký kinh doanh. Để có kết quả sâu rộng trong toàn hệ thống TTHC các cấp trong cả nước, Tổ công tác triển khai Đề án 06 chỉ đạo các địa phương tiếp tục rà soát đối với các TTHC cấp tỉnh, cấp xã được công bố trên Cổng dịch vụ công quốc gia (2.769 TTHC cấp tỉnh, 977 TTHC cấp xã do các bộ, ngành ban hành) cùng với 73.814 TTHC cấp tỉnh, xã do địa phương tự công bố theo phân cấp.

Tiếp đó, tại Quyết định số 3093/QĐ-TCT ngày 21/10/2025 của Tổ công tác liên ngành rà soát, đánh giá TTHC cấp tỉnh, cấp xã đã ban hành Kế hoạch thực hiện rà soát, đánh giá TTHC có thành phần hồ sơ thay thế bằng dữ liệu trên phạm vi toàn quốc. Kế hoạch yêu cầu trước ngày 31/10/2025 các bộ, ngành và địa phương phải hoàn thành việc rà soát TTHC và đề xuất cắt giảm đơn giản hóa TTHC có thành phần hồ sơ thay thế bằng dữ liệu. Đây là nhiệm vụ hết sức cần thiết, đòi hỏi phải khẩn trương và nghiêm túc thực hiện, đảm bảo chính xác, khách quan, hiệu quả, thực chất. Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ có Công điện số 201/CĐ-TTg ngày 22/10/2025 chỉ đạo sát sao nhiệm vụ này, yêu cầu các cấp, ngành, địa phương khẩn trương rà soát 734 TTHC có chứa 1 trong 15 loại giấy tờ nói trên theo kiến nghị của Tổ công tác triển khai Đề án 06 để thực hiện cắt giảm ngay về thành phần hồ sơ; đồng thời rà soát, bổ sung các TTHC khác nếu có đặc tính tương tự để đề xuất cắt giảm.

Thái Nguyên vào cuộc rà soát, đánh giá TTHC có thành phần hồ sơ thay thế bằng dữ liệu

Với tinh thần tích cực, khẩn trương, UBND tỉnh Thái Nguyên đã chỉ đạo thực hiện Công điện số 201/CĐ-TTg. Các sở, ban, ngành bắt tay thực hiện ngay việc rà soát trong danh mục 734 TTHC đối với các TTHC thuộc thẩm quyền của địa phương. Cùng với đó, rà soát, tham mưu cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện việc cắt giảm hoặc không yêu cầu người dân, doanh nghiệp cung cấp thành phần hồ sơ mà thông tin đã có trong các cơ sở dữ liệu, đối với TTHC thuộc phạm vi chức năng quản lý do HĐND, UBND ban hành. Nhiệm vụ quan trọng này được giao cho Sở Tư pháp trực tiếp triển khai, phối hợp với các ngành, địa phương thực hiện và tham mưu cho tỉnh báo cáo với Trung ương.

Cán bộ Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Quyết Thắng giải quyết TTHC cho người dân (ảnh minh họa)

Với trách nhiệm được giao, trên cơ sở báo cáo của các đơn vị, Sở Tư pháp đã tổng hợp danh mục bao gồm 403 TTHC (trong đó có 345 TTHC thuộc danh mục TTHC do Bộ Công an đề xuất thay thế thành phần hồ sơ bằng việc khai thác dữ liệu và 58 TTHC trong danh mục do đơn vị trong tỉnh đề xuất bổ sung). Kết quả được phân tích cụ thể như sau: Về danh mục TTHC đề xuất thay thế thành phần hồ sơ bằng khai thác dữ liệu được rà soát bao gồm 395 TTHC, trong đó có 339 TTHC thuộc danh mục TTHC do Bộ Công an đề xuất và bổ sung thêm 56 TTHC thuộc danh mục do các đơn vị thuộc tỉnh đề xuất. Về nhiệm vụ đề xuất cắt giảm thành phần hồ sơ (do không cần thiết) được rà soát đánh giá áp dụng đối với 06 TTHC, trong đó có 04 TTHC theo danh mục TTHC do Bộ Công an đề xuất và 02 TTHC do các đơn vị đề xuất bổ sung. Tỉnh Thái Nguyên cũng mạnh dạn đề xuất bãi bỏ đối với 02 TTHC trong danh mục TTHC do Bộ Công an lập (thủ tục xét cấp học bổng chính sách thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo; thủ tục hỗ trợ dự án liên kết (cấp tỉnh) thuộc lĩnh vực nông nghiệp và môi trường).

Có thể khẳng định, cắt giảm, đơn giản hóa TTHC có thành phần hồ sơ thay thế bằng dữ liệu là một cuộc cải cách toàn diện các TTHC hiện đang vận hành trong toàn hệ thống quản lý hành chính của nước ta. Yêu cầu tiên quyết là cần bảo đảm tính kết nối, liên thông, an toàn thông tin giữa các cơ sở dữ liệu, coi đây là điều kiện then chốt để việc cắt giảm, đơn giản hóa TTHC dựa trên dữ liệu đạt hiệu quả, khả thi. Những khó khăn tỉnh Thái Nguyên cũng như các địa phương, bộ, ngành nắm bắt qua rà soát, đó là hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu vẫn được quản lý theo mô hình phân tán do thực tế lưu trữ và vận hành tại từng bộ, ngành, địa phương; việc chia sẻ dữ liệu còn hạn chế và thiếu cơ chế đồng bộ tập trung; nhiều nhóm dữ liệu quan trọng như dữ liệu khai sinh, khai tử… chưa được kết nối; chưa có dữ liệu điện tử đầy đủ để thực hiện tra cứu thay cho thành phần hồ sơ giấy trong tiếp nhận giải quyết TTHC.

Để tháo gỡ các vướng mắc về thể chế, hiện Bộ Tư pháp đang khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị quyết của Chính phủ theo cơ chế quy định tại Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật. Trong đó, tập trung xác định các giải pháp pháp lý để thúc đẩy việc cắt giảm, đơn giản hóa TTHC dựa trên dữ liệu. Đối với tỉnh Thái Nguyên, với 403 TTHC đã được tổng hợp lập danh mục, trước mắt cần triển khai tổ chức cập nhập 15 loại giấy tờ tại các cơ sở dữ liệu đảm bảo "đúng, đủ, sạch, sống, thống nhất, dùng chung" tạo nền tảng cho việc khai khác dữ liệu, cắt giảm thành phần hồ sơ. Trong chuỗi các giải pháp để vận hành thông suốt mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đó là cách hiệu quả để các cơ quan, đơn vị, địa phương chủ động thực hiện và triển khai nghiêm túc các chỉ đạo của Bộ Chính trị về cắt giảm, đơn giản hóa TTHC theo Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 57-NQ/TW.