Trở lại thôn Phiêng Dượng, xã Ngân Sơn vào một ngày đầu tháng 9, khi người dân đang nhộn nhịp thu hoạch hạt dẻ, đây là sản phẩm đặc sản nổi tiếng của địa phương. Tuyến đường dẫn vào thôn được trải nhựa từ lâu, hai bên đường là những cánh rừng thông bạt ngàn và những vườn dẻ ván đã đến kỳ thu hoạch.

Ngay trung tâm thôn, Di tích Khau Pàn được đầu tư xây dựng khang trang với khuôn viên rộng rãi gồm nhà chờ, bia di tích, đường bao quanh… Nơi đây là trở thành nơi sinh hoạt truyền thống cho nhiều thế hệ.

Theo sử liệu ghi lại, sau thời gian học tập tại Trung Quốc, Liên Xô, được sự giới thiệu của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, tháng 2/1931, đồng chí Phùng Chí Kiên đã sang học Trường Đại học Phương Đông của Quốc tế cộng sản. Nhưng khi đến Mãn Châu, đồng chí bị phát - xít Nhật bắt giam gần một năm. Ra tù, Phùng Chí Kiên tiếp tục sang Liên Xô học. Với quyết tâm cao, đồng chí ra sức học tập lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin và nghiên cứu kinh nghiệm đấu tranh, bảo vệ và xây dựng đất nước của Nhân dân Liên Xô để sau này vận dụng vào hoàn cảnh Việt Nam.

Đầu năm 1934, đồng chí Phùng Chí Kiên về Hương Cảng (Trung Quốc) tham gia Ban lãnh đạo hải ngoại của Đảng Cộng sản Đông Dương do đồng chí Lê Hồng Phong đứng đầu. Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất của Đảng họp ở Ma Cao (tháng 3/1935), đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, được cử làm Ủy viên Thường vụ của Đảng.

Trải qua quá trình hoạt động cách mạng, khi về nước rồi lại sang Trung Quốc, ngày 28/01/1941, đồng chí Phùng Chí Kiên theo Bác về Pác Bó, tỉnh Cao Bằng. Ở đây, đồng chí hoạt động bên cạnh Bác và đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng, bảo vệ khu căn cứ. Đồng chí đã tích cực tham gia vào việc tổ chức các lớp huấn luyện, đào tạo cán bộ Việt Minh cho các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn và các tỉnh miền xuôi.

Đến Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 (tháng 5/1941), đồng chí Phùng Chí Kiên tiếp tục là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, được cử phụ trách quân sự, trực tiếp chỉ đạo khu căn cứ Bắc Sơn - Võ Nhai và Trung đội Việt Nam cứu quốc quân thứ nhất.

Ngày 19/8/1941, cánh quân do đồng chí Phùng Chí Kiên và Lương Văn Tri, Ủy viên Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ chỉ huy, đi qua Pò Kép (châu Na Rì, Bắc Kạn) thì bị địch phục kích, nhưng đơn vị thoát được. Ngày 21/8, đơn vị lại bị phục kích tại xã Bằng Đức. Bọn châu đoàn phản động ở đây huy động lính dõng khép kín vòng vây. Đồng chí Lương Văn Tri bị thương, chúng bắt về giam ở Cao Bằng và hy sinh trong tù. Mặc dù bị thương nặng, đồng chí Phùng Chí Kiên vẫn giữ chặt khẩu súng, bắn chặn quân địch để đồng đội thoát khỏi vòng vây. Bắn hết viên đạn cuối cùng, đồng chí sa vào tay giặc. Ngày 22/8/1941, địch chặt đầu đồng chí rồi đem cắm ở đầu cầu Ngân Sơn để hòng uy hiếp tinh thần cán bộ và Nhân dân địa phương. Sự hy sinh anh dũng của đồng chí Phùng Chí Kiên là tổn thất lớn của Đảng và phong trào cách mạng, nhưng lại càng hun đúc hơn lòng căm thù giặc, tinh thần cách mạng, ý chí quyết tâm giành chính quyền về tay Nhân dân.

Di tích lịch sử cách mạng Khau Pàn, xã Ngân Sơn  

Đồng chí Phùng Chí Kiên đã anh dũng hy sinh, để lại tấm gương anh hùng bất khuất của người chiến sĩ cách mạng, đồng chí là vị tiền bối cách mạng, cán bộ cao cấp của Đảng được Bác Hồ và Trung ương phân công phụ trách quân sự đầu tiên. Đồng chí Phùng Chí Kiên được Bác Hồ ký sắc lệnh truy phong hàm tướng đầu tiên ngày 23/7/1947, năm 1994 được Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam truy tặng Huân chương Chiến công hạng Ba.

Để nhớ công lao của liệt sĩ Phùng Chí Kiên, di tích Khau Pàn - nơi đồng chí Phùng Chí Kiên hi sinh, được đầu tư tôn tạo để giáo dục truyền thống cho thế hệ sau. Nhiều cơ quan, đơn vị đã lựa chọn là nơi sinh hoạt chuyên đề để giáo dục truyền thống cho cán bộ, công chức, viên chức. Chi bộ tổ chức kết nạp đảng viên, Đoàn Thanh niên tổ chức kết nạp đoàn viên…

Nơi đây trở thành địa chỉ về nguồn, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ sau

Ngày nay, nhiều địa danh, đường, phố, trường học của Thái Nguyên và trên cả nước được mang tên Phùng Chí Kiên như để nhắc nhở các thế hệ hôm nay luôn nhớ về một vị tướng tài ba có đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng, giải phóng dân tộc.