Góc trưng bày văn hóa dân tộc Cao Lan, xóm Suối Cát, xã Hà Thượng

Không để bị mai một

Ngược thời gian, vào tháng 3 năm 2014, chúng tôi đã từng tham dự Lễ ra mắt góc trưng bày văn hóa dân tộc Cao Lan ở Nhà văn hóa xóm 6 (nay là xóm Suối Cát). Để có được góc trưng bày hơn 20 hiện vật với nhiều chủng loại (sách chữ nôm, trang phục, khăn, túi, cày, bừa, dao, mõ trâu, cối xay…), cán bộ Công ty Núi Pháo và một số người cao tuổi xóm Suối Cát đã dành gần 6 tháng đi đến rất nhiều xã, thị trấn trên địa bàn trong và ngoài tỉnh Thái Nguyên để tìm hiểu, sưu tầm. Phần lớn các hiện vật ở đây là do người dân ở nhiều xã trên địa bàn huyện hiến tặng. Sau đó, cán bộ Công ty Núi Pháo đã nhờ cơ quan chức năng của huyện, tỉnh tham vấn; tổ chức thăm quan, học tập mô hình trưng bày của một số bảo tàng, nhà trưng bày không chỉ ở Thái Nguyên mà ở cả Hà Nội, Hòa Bình.

Lễ ra mắt góc trưng bày văn hóa dân tộc Cao Lan năm 2014

“Góc trưng bày này quy mô tuy còn khiêm tốn, nhưng chúng tôi đã dồn vào đó tâm sức, nhiệt huyết và tình cảm chân thành. Thời gian trôi qua đã làm cho góc trưng bày văn hóa dân tộc Cao Lan ở Nhà văn hóa Suối Cát bị xuống cấp, hư hại nhiều, bởi vậy, Công ty Núi Pháo tiếp tục hỗ trợ địa phương 69 triệu đồng để sửa chữa, nâng cấp" - Anh Vũ Ngọc Cường, cán bộ quan hệ cộng đồng, Công ty Núi Pháo chia sẻ.

Phát huy các giá trị

Ông Tạc Văn Lợi, Chủ tịch UBND xã Hà Thượng cho biết: Đồng bào dân tộc Cao Lan chiếm 45% dân số của xã, cùng với tuyên truyền, vận động bà con tích cực phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, xã đã tích cực tuyên truyền Nhân dân trong giữ gìn, bảo tồn những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình để góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị. Đồng hành với chúng tôi trong công tác này là Công ty Núi Pháo, không chỉ hỗ trợ về kinh phí mà Công ty còn cử cán bộ đồng hành cùng với cơ sở xóm trong suốt quá trình sưu tầm, xây dựng góc trưng bày. Chúng tôi hy vọng góc trưng bày văn hóa dân tộc Cao Lan có thể giúp thế hệ trẻ, cộng đồng lân cận và du khách hiểu thêm đôi nét về các giá trị văn hóa của dân tộc thiểu số, những tinh hoa của người dân tộc đã được vun đắp qua hàng nghìn năm để tạo thành những nét đặc sắc của cộng đồng các dân tộc tỉnh Thái Nguyên, của con người Việt Nam.

Chị Phùng Thị Mùi, cán bộ quan hệ cộng đồng, Công ty Núi Pháo thông tin: Để hoàn thành không gian văn hóa đa dạng và phong phú của người dân tộc Cao Lan, từ năm 2013, chúng tôi cùng với nhiều người cao tuổi dân tộc Cao Lan, tiêu biểu là các bác Hoàng Văn Đường, Tạc Văn Ngân, Nguyễn Văn Sơn, Đào Thị Tâm dày công đến nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh để tìm kiếm, sưu tầm tài liệu, hình ảnh, hiện vật văn hóa của người Cao Lan mang về. Khi tài liệu, hiện vật đã khá phong phú, chúng tôi tìm đến một số bảo tàng, cơ quan văn hóa để thăm quan, học tập, tham vấn xây dựng không gian văn hóa đồng bào Cao Lan ở Nhà Văn hoá xóm Suối Cát.

Người dân và du khách thăm quan góc trưng bày

Giản dị và gần gũi

Chúng tôi thích thú nhìn ngắm chiếc cày, bừa, mâm gỗ hay những trang sức, phục trang của phụ nữ dân tộc Cao Lan. Và điều khiến chúng tôi ấn tượng nhất, đó là tấm ảnh bộ tranh thờ và những cuốn sách cúng viết trên giấy bản bằng chữ Nho. Đó là vật không thể thiếu trong các nghi lễ cúng tế của người dân tộc Cao Lan. Nhìn vào bộ tranh, có thể dễ dàng nhận thấy tín ngưỡng và quan niệm về vũ trụ của họ nhưng tựu trung lại, tất cả những gì chúng tôi được nhìn ngắm vẫn là nét mộc mạc, giản dị, gần gũi rất đặc trưng của đồng bào dân tộc Cao Lan…

Các hiện vật được trưng bày tại góc văn hóa dân tộc Cao Lan

Ông Tạc Văn Ngân, 93 tuổi, người dân tộc Can Lan, xóm Suối Cát, xã Hà Thượng xúc động khi nhìn thấy bộ trang phục mà vợ chồng ông đã tặng cho xóm để trưng bày tại đây. Ông nói: “Đây là bộ váy mà vợ tôi đã mặc trong ngày cưới, lúc đó bà ấy mới 23 tuổi. Dù nay vợ tôi đã không còn, tôi thì ở tuổi “gần đất xa trời”, nhìn thấy bộ trang phục, biết bao kỷ niệm vui, buồn lại ùa về.”

Cho đi là còn mãi

“Xóm Suối Cát có 178 hộ dân thì người dân tộc Cao Lan chiếm tới gần 60%. Có được không gian trưng bày, giới thiệu về văn hóa của dân tộc mình như thế này, tôi không biết nói gì hơn ngoài lời cảm ơn tới Ban lãnh đạo Công ty Núi Pháo, những cán bộ cộng đồng trực tiếp giúp đỡ, đồng hành cùng chúng tôi xây dựng không gian văn hóa này để những giá trị văn hóa của người Cao Lan sống mãi với thời gian.” - Bà Chu Thị Hoa, Trưởng xóm Suối Cát, xã Hà Thượng tâm sự.

Dân tộc Cao Lan có nhiều phong tục truyền thống mang bản sắc riêng như: Trang phục, phong tục cưới hỏi, ở nhà sàn, ngôn ngữ riêng… trong đó đặc biệt có nghệ thuật trình diễn dân gian hát Xình Ca, múa Tắc Xình rất độc đáo.

Đồng bào Cao Lan là một trong những dân tộc thiểu số có dân số đông nhất sinh sống tại xã Hà Thượng, huyện Đại Từ (Thái Nguyên). Nhờ phát triển kinh tế đồi rừng, chăn nuôi, thương mại, đến nay, cơ bản không còn hộ nghèo ở Hà Thượng, nhưng nhiều nét văn hóa truyền thống, đặc trưng của dân tộc này ngày càng bị mai một. Trước tình hình đó, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng đã có nhiều hoạt động tích cực nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của đồng bào, trong đó có Công ty Núi Pháo. Trong nhiều năm qua, Công ty không chỉ chung tay, góp sức cùng địa phương trong các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, mà còn tích cực trong việc gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số.

Trong cuộc sống, có nhiều thứ không thể đo đếm được bằng những con số định lượng nhưng nhìn vào góc trưng bày các hiện vật của người dân tộc Cao Lan ở Nhà Văn hóa xóm Suối Cát, ai cũng có thể cảm nhận được giá trị to lớn, tình cảm, tâm huyết của cả người trao và người nhận.