Theo Trung tâm Quản lý Giao thông công cộng (thuộc Sở Xây dựng, TP.HCM) sau khi hợp nhất với tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương, TP.HCM (mới) có khoảng 14 triệu người, với hơn 11 triệu xe máy và 1 triệu ô tô, giao thông đường bộ là nguồn phát thải chính, với 88% bụi so với tổng phát thải giao thông của thành phố. Kết quả đo lường cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình năm ở TP.HCM cao gấp 6 lần so với khuyến cáo của WHO.

Phương tiện giao thông dày đặc ở TP.HCM là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Ảnh: Đình Du.

Tổng phát thải CO2 (tính cả gián tiếp và trực tiếp) từ hoạt động giao thông đường bộ năm 2024 ước tính là 10,8 triệu tấn CO2tđ. Trong đó phương tiện cá nhân (xe máy và xe con) đóng góp 49%, còn vận tải hàng hóa bằng xe tải đóng góp tới 39,9% tổng lượng phát thải.

Nhu cầu đi lại bằng xe máy vẫn tăng gấp 2,2 lần so với năm 2002. Số lượng chuyến đi bằng ô tô tăng từ 214 nghìn chuyến đi/ngày năm 2002 lên 890 nghìn chuyến/ngày vào năm 2013 và 1,5 triệu chuyến đi/ngày năm 2024. Sau hơn 10 năm số chuyến đi bằng ô tô cá nhân tăng gấp 1,6 lần. Nhu cầu đi lại bằng xe buýt năm 2024 giảm đáng kể so với năm 2013, chỉ ngang với con số năm 2002, trong khi dân số gia tăng gần gấp 2 lần.

Con số đó chỉ ra rằng, người dân có xu hướng ưa chuộng phương tiện cá nhân hơn sử dụng phương tiện giao thông công cộng, có sự dịch chuyển dần sang sử dụng ô tô.

Trước thực trạng đó, Sở Xây dựng TP.HCM đề xuất UBND TP.HCM áp dụng kiểm định khí thải bắt buộc đối với xe mô tô từ ngày 1/1/2027 trên toàn thành phố. Xây dựng lộ trình hạn chế đăng ký mới xe máy xăng và áp dụng các biện pháp lưu thông tại vùng phát thải thấp. Năm 2030, 100% xe taxi thay thế, đầu tư mới phải sử dụng điện hoặc năng lượng xanh.

Hạn chế hoặc cấm xe ô tô không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải Mức 4 và xe mô tô, xe gắn máy không đáp ứng tiêu chuẩn Mức 2 lưu thông vào vùng phát thải thấp theo khung giờ/thời điểm hoặc khu vực. Quy định về các loại phí và lệ phí đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ có phát thải lưu thông trong vùng phát thải thấp. Đầu tư phát triển hạ tầng giao thông sử dụng năng lượng sạch từ ngân sách thành phố và các nguồn kinh phí hợp pháp khác.

Bên cạnh đó, năm 2026, tập trung thí điểm lập vùng phát thải thấp khu vực trung tâm thành phố, hướng tới đối tượng xe thương mại dưới tiêu chuẩn Euro 4 hoặc xe mô tô, xe gắn máy kinh doanh dịch vụ dưới tiêu chuẩn Euro 2.

Năm 2027-2032, mở rộng đối tượng bao gồm các phương tiện xe mô tô, xe gắn máy dưới tiêu chuẩn Euro 2 và xe ô tô dưới tiêu chuẩn Euro 4 lưu thông ở khu vực trung tâm thành phố.

Từ năm 2032 trở đi, nâng tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy lưu thông vào vùng phát thải thấp. Đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông đường bộ chuyển đổi sang điện hoặc năng lượng xanh, góp phần thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0.