Những cánh rừng keo và mỡ tại xã Yên Bình đã đến tuổi khai thác

Hình thành chuỗi giá trị lâm nghiệp gắn với lợi thế địa hình, khí hậu

Theo thống kê đến giữa năm 2025, khu vực này có hơn 103.428 ha rừng trồng. Trong đó, diện tích trồng mới, trồng lại rừng sau khai thác và cây phân tán giai đoạn 2021 - 2024 đạt hơn 30.000 ha. Trung bình mỗi năm, sản lượng gỗ khai thác đạt khoảng 311.000 m³, một nguồn cung dồi dào cho các cơ sở chế biến trong và ngoài tỉnh.

Các vùng nguyên liệu được tổ chức theo hướng chuyên canh, đồng bộ từ giống cây, kỹ thuật đến chu kỳ khai thác. Cây ngắn ngày như keo, mỡ, bạch đàn phù hợp để sản xuất ván bóc, ván ép được trồng tại các xã Yên Bình, Chợ Mới, Thanh Thịnh, Tân Kỳ, Nghiên Loan, Bằng Thành, Côn Minh, Văn Lang, Xuân Dương, Chợ Đồn, Quảng Bạch... Trong khi đó, cây gỗ lớn như thông, sao, lát, trám và cây dược liệu như quế, hồi phù hợp với những vùng có độ dốc lớn, đất xấu lại được phát triển tại Phủ Thông, Hiệp Lực, Ngân Sơn, Nà Phặc, Bằng Vân, Na Rì, Vĩnh Thông, phường Bắc Kạn… Nhiều địa phương còn ưu tiên phát triển cây bản địa như lim xanh, dổi, dổi ăn hạt, hướng tới xây dựng vùng rừng sản xuất đạt chứng chỉ FSC (Forest Stewardship Council) để phục vụ xuất khẩu.

Bà Triệu Thị Phòng, phường Bắc Kạn, chia sẻ: “Gia đình tôi trồng hơn 01 ha quế, mỗi năm thu vài tấn cành, lá, vỏ. Vỏ bán cho nhà máy tinh dầu, cành tận dụng làm than sinh học, còn thân cây để xẻ gỗ. Mỗi chu kỳ, thu nhập gần trăm triệu đồng, ổn định hơn so với các cây trồng khác.”

Nhiều diện tích quế ở tổ dân phố Tân Thành, phường Bắc Kạn đã cho khai thác tỉa

Phát triển chế biến sâu, hướng đến thị trường xuất khẩu

Để phát triển lâm nghiệp bền vững, các địa phương trong khu vực xác định rõ định hướng: Xây dựng vùng nguyên liệu đi đôi với phát triển công nghiệp chế biến, tạo chuỗi giá trị khép kín. Đây không chỉ là giải pháp kinh tế mà còn là nền tảng nâng cao đời sống người trồng rừng.

Hiện khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên có 226 cơ sở chế biến gỗ đang hoạt động, bao gồm 36 doanh nghiệp, hợp tác xã và 190 hộ sản xuất cá thể. Mỗi năm, các cơ sở này thu mua và chế biến hơn 300.000 m³ gỗ, tập trung vào các sản phẩm ván bóc, ván ép, đũa gỗ, gỗ xẻ… Tuy nhiên, phần lớn vẫn dừng lại ở sơ chế, quy mô nhỏ, thiếu công nghệ hiện đại, khó đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu.

Trong bối cảnh hội nhập, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc gỗ ngày càng cao. Vì vậy, nhiều địa phương đang tích cực mở rộng diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC - điều kiện tiên quyết để sản phẩm gỗ được chấp nhận tại các thị trường quốc tế. Đến nay, khu vực phía Bắc Thái Nguyên đã lập hồ sơ đề nghị cấp chứng chỉ FSC cho khoảng 13.000 ha rừng. Cụ thể: Công ty Cổ phần Bình Minh HP quản lý 4.000 ha keo tại xã Chợ Mới; Công ty TNHH Kẻ Gỗ phát triển 3.000 ha cây mỡ tại xã Thanh Thịnh; Hợp tác xã An Thành (xã Chợ Mới) đầu tư 6.000 ha keo, mỡ, bạch đàn.

Ông Trịnh Đức Kiên, Phó Giám đốc Công ty TNHH Kẻ Gỗ chia sẻ: “Quá trình lập hồ sơ FSC không dễ, đòi hỏi phải minh bạch từ nguồn gốc cây giống đến quy trình trồng, khai thác, bảo vệ rừng. Nhưng nếu làm bài bản thì giá bán gỗ cao hơn 20 - 30%, rất đáng để đầu tư lâu dài.”

Song song với gỗ nguyên liệu, khu vực này còn có hệ sinh thái lâm sản ngoài gỗ đa dạng. Các loại cây như hồi, quế, nứa, vầu… cho sản lượng lớn, có thể chế biến sâu để phục vụ dược phẩm, thực phẩm chức năng, tinh dầu xuất khẩu. Mỗi năm, toàn khu vực khai thác trung bình hơn 3.900 tấn tre và nứa, 2.300 tấn vầu. Các phụ phẩm từ quế như vỏ, cành, lá được sử dụng để chiết xuất tinh dầu phục vụ ngành mỹ phẩm và xuất khẩu. Nhờ tận dụng tốt lâm sản ngoài gỗ, nhiều hộ gia đình có thể thu thêm hàng chục triệu đồng mỗi năm.

Rừng vầu đã đến tuổi khai thác tại thôn Phiêng Phàng, xã Thượng Minh 

Một số địa phương đã và đang xúc tiến thu hút đầu tư vào lĩnh vực chế biến phụ trợ như: Nhà máy chiết xuất tinh dầu hồi, quế; cơ sở sản xuất viên nén năng lượng sinh học từ cành, ngọn cây; xưởng đồ gỗ mỹ nghệ từ gỗ nhỏ, gỗ thải… Việc hình thành hệ sinh thái chế biến phụ trợ không chỉ gia tăng giá trị cho ngành lâm nghiệp mà còn mở ra cơ hội việc làm và phát triển kinh tế địa phương.

Phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững

Giai đoạn 2025 - 2030, Thái Nguyên tiếp tục xác định phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Tỉnh đặt mục tiêu giữ vững độ che phủ rừng trên 46%, đồng thời phát triển rừng sản xuất theo hướng thâm canh, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sử dụng đất rừng. Song song, tỉnh chú trọng cấp chứng chỉ FSC cho rừng sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật, chuyển đổi số trong quản lý, truy xuất nguồn gốc gỗ. Việc xây dựng chuỗi giá trị ngành lâm nghiệp từ giống, trồng, chăm sóc, khai thác đến chế biến và tiêu thụ được xác định là giải pháp then chốt để nâng cao giá trị rừng, tạo sinh kế ổn định cho người dân miền núi. Bên cạnh đó, tỉnh cam kết rà soát, sắp xếp lại các cơ sở chế biến gỗ theo hướng hiện đại, không khuyến khích sơ chế thô hoặc xuất nguyên liệu ra ngoài tỉnh. Các doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, sử dụng nguyên liệu địa phương sẽ được ưu tiên tiếp cận vốn tín dụng, mặt bằng sản xuất và chính sách hỗ trợ theo cơ chế đặc thù.

Những lô hàng gỗ chuẩn bị xuất khẩu sang thị trường Mỹ của Công ty TNHH Lechenwood Việt Nam, Khu công nghiệp Thanh Bình, xã Chợ Mới

Thực tiễn triển khai xây dựng vùng nguyên liệu tập trung tại các xã phía Bắc cho thấy sự chủ động, linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương. Với lợi thế đất rừng, truyền thống trồng rừng lâu đời cùng sự tham gia tích cực của người dân, khu vực này đang từng bước hình thành các vùng nguyên liệu quy mô lớn, bước đầu tạo dựng chuỗi liên kết từ trồng, khai thác đến chế biến, tiêu thụ sản phẩm - phù hợp với định hướng phát triển xanh, bền vững mà tỉnh Thái Nguyên đang kiên định theo đuổi.