Ngày 11/9, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) Việt Nam và Đại sứ quán Na Uy, phối hợp cùng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ NN-MT) tổ chức hội thảo tổng kết Dự án Thách thức đổi mới sáng tạo giảm ô nhiễm nhựa (EPPIC).

Cuộc họp tổng kết dự án Dự án Thách thức đổi mới sáng tạo giảm ô nhiễm nhựa (EPPIC) giai đoạn 2020-2025. Ảnh: Kiều Chi.

Giải quyết thách thức xuyên biên giới

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, nhấn mạnh: "Ô nhiễm rác thải nhựa đại dương là một trong những thách thức nghiêm trọng mang tính xuyên biên giới, là mối đe dọa đối với hệ sinh thái và môi trường ven biển, đại dương. Xuất phát từ thực tiễn, dự án EPPIC được UNDP Việt Nam nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa đại dương tại khu vực ASEAN".

Trong 5 năm triển khai, EPPIC đã thu hút 350 hồ sơ ý tưởng từ các nước ASEAN, với nhiều giải pháp đột phá được đưa vào ứng dụng thực tiễn. Gần 3.500 tấn nhựa được ngăn chặn, tránh phát thải trực tiếp ra môi trường.

Đó là những sáng kiến tiêu biểu: ống hút cỏ GreenJoy (Việt Nam), công nghệ tái chế không dung môi CIRAC (Thái Lan), trạm nạp lại sản phẩm tiêu dùng Siklus (Indonesia), nền tảng tái chế kỹ thuật số TrashCash (Philippines). Các mô hình chứng minh vai trò của đổi mới sáng tạo trong việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, mở ra cơ hội sinh kế mới cho cộng đồng.

Ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Kiều Chi.

Ông Toàn cho biết, Bộ NN-MT mong muốn tiếp tục nhận được sự đồng hành của UNDP, Na Uy và các đối tác quốc tế trong việc thúc đẩy kinh tế biển bền vững. Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành ven biển đang tái cơ cấu hành chính và mở rộng không gian phát triển, các hỗ trợ kỹ thuật và tài chính quốc tế sẽ góp phần quan trọng để nâng cao sinh kế cộng đồng ven biển, đồng thời giảm áp lực môi trường.

Bên cạnh khoản tài trợ ươm tạo 18.000 USD, dự án còn huy động hơn 700.000 USD từ các nhà đầu tư và quỹ hỗ trợ đổi mới. Tại Việt Nam, nhiều hoạt động thí điểm đã được triển khai, từ ứng dụng di động "Săn rác" giúp cộng đồng phát hiện và thu gom rác thải, đến thử nghiệm cơ chế đặt cọc - hoàn trả (DRS) và đồng xử lý 100 tấn rác thải nhựa không thể tái chế.

Phó Trưởng Đại diện UNDP Việt Nam: EPPIC đã đồng hành cùng Việt Nam trong quá trình đàm phán Hiệp ước toàn cầu về ô nhiễm nhựa, khẳng định các cam kết của Việt Nam trên trường quốc tế. Ảnh: Kiều Chi.

Bà Francesca Nardini, Phó Trưởng Đại diện UNDP Việt Nam, chia sẻ: "Năm 2020, EPPIC ra đời vào thời điểm cuộc chiến toàn cầu chống ô nhiễm nhựa ngày càng cấp bách. Tại Việt Nam khi Kế hoạch Hành động Quốc gia về Rác thải nhựa đại dương được Chính phủ phê duyệt tháng 12/2019, EPPIC đã góp phần thúc đẩy sáng kiến địa phương đồng thời kết nối với xu thế toàn cầu".

Ngoài việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, dự án EPPIC còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ xây dựng chính sách và thúc đẩy cách tiếp cận bao trùm trong quản lý rác thải nhựa, thúc đẩy tính bao trùm Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất (EPR), đảm bảo lợi ích cho khu vực lao động phi chính thức trong chuỗi thu gom và tái chế.

Chính sách và cam kết dài hạn

Đánh giá cao tính đa chiều của dự án, ông Erlend Skutlaberg, Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Na Uy chia sẻ: "EPPIC đã kết hợp đổi mới sáng tạo, xây dựng chính sách và hợp tác khu vực nhằm tăng cường năng lực ứng phó với một trong những vấn đề cấp bách nhất hiện nay. Những con số minh chứng rõ ràng, hợp tác khu vực có thể mang lại đổi mới và tạo ra tác động thực sự, từ cấp địa phương, khu vực đến quốc tế".

Một trọng tâm khác của đổi mới và công nghệ là thị trường minh bạch cho vật liệu thứ cấp, giao dịch nhựa và dệt may thứ cấp qua các sàn giao dịch, mở ra cơ hội mới cho kinh tế tuần hoàn.

Quầy hàng giới thiệu sản phẩm tái chế và thay thế đồ nhựa (EPPIC Shop), trong khuôn khổ dự án. Ảnh: EPPIC.

Theo ông Hoàng Thành Vĩnh, cán bộ quản lý chương trình UNDP Việt Nam, những kết quả của EPPIC sẽ tiếp tục đóng góp và gắn kết chặt chẽ với khung chính sách hiện hành bao gồm Luật Bảo vệ môi trường, EPR, Quyết định 1407/QĐ-TTg về hiệp ước chống ô nhiễm nhựa toàn cầu, Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn theo Quyết định 222/QĐ-TTg.

Những thí điểm và thử nghiệm của EPPIC cũng đang mở đường cho các giải pháp có thể nhân rộng như: thị trường vật liệu thứ cấp, đồng xử lý rác thải nhựa khó tái chế, xây dựng cơ sở thu hồi vật liệu (MRF), và phân loại rác tại nguồn. EPPIC hình dung một tương lai giảm ô nhiễm nhựa, nơi các kỹ thuật quản lý rác thải hiệu quả cùng các sáng kiến kinh tế tuần hoàn tiềm năng như hệ thống DRS, sẽ phát triển mạnh mẽ.