Hoàng Tuấn bên đồi chè của gia đình

Tuấn đón tôi thịnh tình bằng cách cùng một lúc pha 3 ấm trà đặc sản do chính tay cậu làm ra: Chè cành lai, chè cành 777 và nụ chè sao khô nguyên chất. Đợi tôi cảm nhận hương thơm của chè lai, vị ngọt hậu của chè 777 và độ thanh mát của nụ chè, Tuấn nói với tôi về ưu, nhược điểm của từng loại trà. Ví như cái “anh” 777 có hương tự nhiên, màu nước đẹp, nhưng do hái vào cuối mùa đông nên cánh chè cứng, khâu ốp phải già, chín lõi, khi rót nước ra chén có chút búp gẫy. Hay như “anh” nụ hoa, lượng cafein thấp, người uống không mất ngủ, nếu “mix” thêm chút đường, đá lạnh uống vào mùa hè sẽ thú vị hơn…

Cùng ngồi tiếp chuyện tôi có bố mẹ của Tuấn là ông Hoàng Văn Dương và bà Hoàng Thị Bình - những người làm chè kỳ cựu của vùng chè Phú Đô. Là con duy nhất trong nhà, Tuấn sớm nghĩ đến việc kinh doanh. Học hết trung học cơ sở cậu bỏ học, mon men con đường buôn bán. Tuấn tâm sự: “Chính thời gian đó, cháu nhận thấy làm gì thì làm cũng cần có kiến thức, nên cháu đã theo học bổ túc văn hóa để tốt nghiệp trung học phổ thông”. Mê môn Địa lý, Tuấn thi vào Khoa Địa, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Thái Nguyên). Thiếu chút điểm, cậu chuyển sang học Khoa Tài nguyên - Môi trường, Trường Đại học Khoa học (Đại học Thái Nguyên). Tốt nghiệp đại học, cậu học tiếp cao học và khởi nghiệp cùng tấm bằng thạc sĩ.

“Cháu yêu đất đai, yêu nghề chè bố mẹ để lại. Từ chục năm trước, khi còn là sinh viên năm thứ 2 Khoa Tài Nguyên - Môi trường, cháu đã vận động gia đình không sử dụng thuốc diệt cỏ, giảm hóa chất trong chăm sóc chè để “cứu” sức khỏe của bố mẹ cháu.  Nhiều người hỏi có phải vì không xin được việc ở cơ quan nhà nước nên cháu mới về nhà làm chè không? Hoàn toàn không. Cháu xác định về làm nông nghiệp, với suy nghĩ: Nông dân cũng cần có kiến thức chuyên sâu. Cũng có người thắc mắc: Làm chè có cần đến trình độ thạc sĩ không? Câu trả lời của cháu là có. Cần kết hợp giữa khoa học và công nghệ thì mới thúc đẩy được sản xuất” - Tuấn thổ lộ.

Nói về cây chè Phú Đô, Tuấn đưa ra các yếu tố về đất, nước, khí hậu, vị trí địa lý để hình thành vùng chè ngon. Theo Tuấn, muốn phát triển bền vững, thì trước hết phải là vùng chè an toàn. Năm 2017, Bộ tiêu chuẩn Việt Nam 11041:1 và 11041:2 về sản xuất nông nghiệp hữu cơ ra đời. Trong đó nêu rõ: Không được sử dụng hóa chất, các vấn đề về biến đổi gen, chất bảo quản, chất tạo hương vị, tạo màu… Văn bản này là động lực để Tuấn dừng toàn bộ hóa chất, phân bón vô cơ trong trồng trọt.

Than sinh học của Hoàng Tuấn

Để cải tạo và giải phóng chất độc hại trên diện tích đất trồng chè gần 1 ha của gia đình, Tuấn nghiền ngẫm công trình “Ứng dụng than sinh học để cải tạo đất bạc màu” của thạc sĩ Phan Quang Hương và tự sản xuất than bằng đầu mẩu gỗ. Mẻ đầu tiên, Tuấn làm được 6 tấn than sinh học. Số than này ủ với phân chuồng rồi đem bón chè. Theo tính toán của tổ chức FAO (Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc), hiệu suất đất tăng từ 40 - 200% khi bón than sinh học. Và thực tế sản lượng chè của Tuấn đã tăng 15 - 20% qua các năm (từ 2018 đến nay).

Tháng 2/ 2022, Hợp tác xã chè an toàn Phú Đô do Tuấn làm Giám đốc ra đời với vùng nguyên liệu gần 3 ha và 5 hộ liên kết. Sản phẩm gồm trà búp, trà nõn, trà đinh, trà hoa.

Tuấn vui mừng cho biết: Hiệu ứng sản xuất an toàn của gia đình cậu mấy năm qua, cộng với sự quan tâm của chính quyền, đến nay người dân xóm Phú Thọ đã ưa chuộng sản xuất hữu cơ hơn trước. Nếu năm 2021 mới có 10 hộ sử dụng phân hữu cơ cho cây chè, thì năm 2022, đã có 26/46 hộ làm chè sử dụng. 42 tấn phân hữu cơ được bà con xóm Phú Thọ mua đối ứng cho thấy chuyển biến đáng mừng về tư duy canh tác ở đây.

Không chỉ mong muốn tạo được vùng chè sạch, Tuấn còn nuôi ý tưởng về mô hình du lịch sinh thái ở Phú Thọ. Quả thật, thung lũng thanh bình mát mẻ trải dài hơn 2 km, lại nằm cạnh tuyến cao tốc Thái Nguyên - Bắc Kạn, có tiềm năng là nơi kết nối tour du lịch ATK Định Hóa. Ở đây, du khách có thể trải nghiệm hái, sao chè, ẩm thực món ăn dân tộc Mông, Dao và mua thổ cẩm; tham quan hang Ấm, chụp ảnh cánh đồng đá cổ đủ hình thù.

Ý tưởng đẹp và quyết tâm cao nhưng Tuấn gặp nhiều khó khăn, nhất là nguồn vốn nhằm tạo ra vùng nguyên liệu đủ lớn để cân bằng sinh thái tại chỗ - điều kiện quan trọng để làm chè hữu cơ. Kể cả khi được công nhận là sản phẩm hữu cơ thì 99% lượng chè hiện nay vẫn tiêu thụ nội địa, giá bán thấp, khó cạnh tranh với các sản phẩm chưa hữu cơ khác. Đối với cơ sở sản xuất nhỏ như của Tuấn, thì lãi từ làm chè hầu như dành quay vòng cho sản xuất, chi tiêu gia đình vẫn phải trông vào nguồn khác.

“Cần có nhiều hơn lượng khách hàng thông thái thì bài toán sản phẩm sạch mới hiệu quả cô ạ” - Tuấn tâm tư với tôi như vậy.

Một góc xóm Phú Đô

Rất may Tuấn được gia đình đồng hành, ủng hộ. Mẹ Tuấn trải lòng: Trước đây cháu học hành xong về quê làm chè, vợ chồng tôi cũng băn khoăn lắm. Nhưng rồi thấy công việc cháu làm tốt cho cộng đồng, cho bản thân, nên chúng tôi cũng yên tâm tin tưởng đi theo cháu.

Tạm biệt Tuấn và thung lũng Phú Thọ xinh đẹp, tôi cứ nghĩ về những nông dân mới như Tuấn. Họ có kiến thức, có quyết tâm làm giàu tại quê nhà, nhưng họ đang thiếu “đòn bẩy” về tài chính và chưa có quan hệ đủ rộng. Nhưng tôi vẫn tin Tuấn sẽ thành công, dù con đường phía trước khá gian nan.