Vừa kiến tạo phát triển, vừa quản lý hiệu quả

Cho ý kiến về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật tại Phiên họp sáng 3/6, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, quy định về trình tự, thủ tục xây dựng, thẩm định, công bố tiêu chuẩn quốc gia còn rườm rà và quá dài.

"Khó khăn nhất hiện nay là vấn đề liên quan đến trình tự, thủ tục kéo dài, làm chậm thời gian của người dân và doanh nghiệp, do đó, phải viết lại quy định sao cho gọn, rõ ràng; vấn đề nào thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì giao Chính phủ quy định", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Chủ nhiệm Uỷ ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Bên cạnh đó, Luật phải làm rõ trách nhiệm của Quốc hội, của Chính phủ và bộ, ngành có liên quan để xử lý khi xảy ra các vụ việc về hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

“Cần tập trung vào việc tăng tính minh bạch, khả thi và sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng, áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn, đặc biệt là các quy chuẩn mới trong dự thảo Luật; sửa đổi về thừa nhận đánh giá để quản lý thống nhất, bảo đảm phù hợp với thông lệ quốc tế, các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã cam kết”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho rằng, dự thảo Luật cần nêu những vấn đề về mặt nguyên tắc, trách nhiệm kiểm tra, tạo hành lang pháp lý để vừa bảo đảm kiến tạo phát triển, vừa có sự quản lý, đi vào khuôn khổ theo quy định.

“Ngay trong dự thảo luật, tổ chức và cá nhân phải thấy trách nhiệm của mình, quyền lợi và nghĩa vụ phải gắn liền. Chúng ta cần tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi, nhưng không phải vì thế mà thiếu sự kiểm soát, để dẫn đến hậu quả”, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Dẫn khoản 2, Điều 20, dự thảo luật có quy định: Tổ chức, cá nhân khi công bố tiêu chuẩn cơ sở chỉ cần thông báo một số thông tin cơ bản lên cơ sở dữ liệu quốc gia, bao gồm tên tổ chức, số hiệu và đặc tính cơ bản của tiêu chuẩn cơ sở, tuy nhiên nội dung công bố không cần nộp lại toàn văn tiêu chuẩn. Điều 7a, dự thảo luật quy định khung về quyền thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực tiêu chuẩn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh chỉ rõ, “chúng ta chưa có quy định về hậu kiểm đối với tiêu chuẩn cơ sở đã công bố, như điều kiện thực hiện, thẩm quyền kiểm tra, cơ sở xử lý nếu phát hiện sai phạm”. Do vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị phải nghiên cứu, bổ sung nội dung vào Điều 20 quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền được thực hiện kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đối với tiêu chuẩn cơ sở đã công bố, có quyền yêu cầu chỉnh sửa, thu hồi, tạm dừng áp dụng hoặc xử lý theo quy định pháp luật nếu phát hiện những nội dung công bố không chính xác hoặc không phù hợp.

“Việc bổ sung này rất thiết thực bảo đảm quyền tự công bố của các tổ chức, cá nhân, đi đôi với trách nhiệm giải trình và phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời, cũng tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng cho doanh nghiệp trong quá trình hội nhập và phát triển”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nói.

Điện tử hóa quy trình công bố hợp quy

Quan tâm đến quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị, cần quy định rõ hơn sự phân công trách nhiệm giữa Bộ Khoa học và Công nghệ với các bộ quản lý chuyên ngành, đặc biệt là trong hậu kiểm, công bố kết quả đánh giá sự phù hợp và công bố sản phẩm phù hợp với tiêu chuẩn, nhằm tránh trùng lặp, chồng chéo.

"Hậu kiểm phải có sự phối hợp chặt chẽ hơn". Nhấn mạnh điều này, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu nêu ví dụ hậu kiểm liên quan đến thuốc giả, sữa giả, thực phẩm chức năng, hàng hóa giả… là vai trò của từng bộ chuyên ngành liên quan đến các lĩnh vực của Bộ Y tế, Bộ Công Thương, nhưng Bộ Khoa học và Công nghệ có vai trò kết nối, là cơ quan quản lý nhà nước về tiêu chuẩn, kỹ thuật, công bố thế nào là hàng giả.

Có ý kiến đề nghị bỏ quy định công bố hợp quy, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu khẳng định, cần thiết phải giữ lại quy định này như quan điểm đã nêu trong Báo cáo một số vấn đề lớn trong việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Bởi quy định công bố hợp quy có nhiều lợi ích tốt như bảo đảm chất lượng, an toàn sản phẩm, nhất là với hàng hóa ảnh hưởng tới sức khỏe, môi trường, bảo vệ người tiêu dùng, lợi ích công cộng, tạo sân chơi bình đẳng và tránh gian lận thương mại.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu, "mục đích của công bố hợp quy rất tốt. Bất cập chủ yếu là do việc tổ chức thực hiện gây phiền hà cho doanh nghiệp, chồng chéo giữa các bộ, ngành quản lý, thiếu minh bạch và có thể phát sinh tiêu cực, thiếu kiểm tra sau công bố".

Các vụ việc được cơ quan chức năng đã và đang phát hiện, điều tra và báo chí nêu trong thời gian gần đây như sữa giả, gạo giả, thuốc giả... cho thấy chất lượng sản phẩm hàng hóa gắn với bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe, tính mạng nhân dân cần được tiếp tục đặc biệt quan tâm. Vì vậy, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu khẳng định, không thể bãi bỏ công bố hợp quy, mà nên tăng cường kiểm tra, giám sát, tránh phát sinh thủ tục hành chính gây phiền hà cho doanh nghiệp hoặc tạo ra cơ hội để trục lợi, tham nhũng, tiêu cực.