Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cơ quan soạn thảo chỉ sửa đổi, bổ sung những nội dung thực sự cấp bách, có tác động trực tiếp đến thị trường. Việc mở rộng phạm vi hoặc sửa những nội dung chưa chín sẽ gây xáo trộn không cần thiết. Cần quán triệt yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm nhưng phải đồng bộ về cơ chế thực thi.

Có những trường hợp ép mua bảo hiểm

Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên Hà Sỹ Huân phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Một trong những nội dung nhiều đại biểu quan tâm, đó là nguyên tắc hoạt động của đại lý bảo hiểm (khoản 11 Điều 1 dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 127 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022). Đại biểu Hà Sỹ Huân (Thái Nguyên) phân tích, khoản 1 Điều 127 luật hiện hành được sửa đổi theo hướng tạo điều kiện cho đại lý bán chéo bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm sức khỏe. Đây là chủ trương đúng. Việc cho phép đại lý bán chéo các loại bảo hiểm, nếu được quản lý tốt, sẽ giúp giảm chi phí xã hội trong đào tạo, cấp chứng chỉ, tổ chức mạng lưới và đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng, người dân có thể được tư vấn tổng thể về bảo hiểm sức khỏe, tài sản, nhân thọ, tai nạn... trong một lần giao dịch.

Song, đại biểu này nhấn mạnh, việc bán chéo bảo hiểm phải có điều kiện, giới hạn và cơ chế giám sát chặt chẽ, nhằm đảm bảo chất lượng tư vấn, tránh xung đột lợi ích và rủi ro cho người dân. Ông đề nghị cần có các điều kiện cụ thể đối với nội dung này. Thứ nhất, đại lý bán chéo phải đăng ký và công khai rõ ràng đang là đại lý của doanh nghiệp nào, ở loại hình nào, để tránh xung đột lợi ích. Người tiêu dùng phải được thông báo minh bạch khi đại lý tư vấn sản phẩm thuộc công ty khác hoặc loại hình khác.

Thứ hai, cơ quan quản lý cần quy định rõ việc bán chéo không được gắn điều kiện ràng buộc, ví dụ: mua bảo hiểm nhân thọ bắt buộc kèm bảo hiểm xe cơ giới hoặc ngược lại. Các doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm liên đới nếu đại lý lợi dụng bán chéo để tư vấn sai, gây thiệt hại cho khách hàng và có cơ chế kiểm tra định kỳ chất lượng đại lý bán chéo.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) nêu thực tế thời gian qua có rất nhiều người dân phản ánh bị tư vấn lệch lạc, bị ép mua bảo hiểm thông qua kênh ngân hàng, đại lý. Vì vậy, nếu mở rộng bán chéo mà không tăng cường các yêu cầu pháp lý và cơ chế kiểm soát thì rất khó khắc phục tình trạng này.

Dự thảo luật cho phép cá nhân làm đại lý bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ có thể đồng thời làm đại lý phân phối sản phẩm bảo hiểm sức khỏe, bảo hiểm phi nhân thọ của doanh nghiệp bảo hiểm khác và ngược lại, mở rộng hơn cơ chế bán chéo sản phẩm. Tuy nhiên, trong điều kiện hệ thống giám sát đối với hoạt động đại lý bảo hiểm hiện còn nhiều bất cập, quy định này tiềm ẩn rủi ro lớn về xung đột lợi ích. Đại lý là người đại diện theo ủy quyền của doanh nghiệp bảo hiểm, khi cùng lúc đại diện cho nhiều doanh nghiệp, họ có thể bị chi phối bởi mức hoa hồng, chính sách ưu đãi, từ đó không còn bảo đảm đầy đủ nghĩa vụ ưu tiên lợi ích của bên mua bảo hiểm. 

"Nếu cho phép bán chéo, dự thảo luật cần phải có cơ chế ràng buộc chặt chẽ hơn như quy định rõ số lượng doanh nghiệp mà một đại lý cá nhân được phép đại diện, ví dụ không quá hai doanh nghiệp (một nhân thọ, một phi nhân thọ/sức khỏe); và yêu cầu đại lý phải công khai cho khách hàng biết mình là đại lý của những doanh nghiệp nào, mức hoa hồng chênh lệch ra sao", đại biểu Thông nói.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, thời gian qua có hiện tượng nhân viên ngân hàng tư vấn dịch vụ ngân hàng kèm bán bảo hiểm, gây nhầm lẫn giữa sản phẩm dịch vụ ngân hàng với sản phẩm dịch vụ bảo hiểm. Thậm chí có những trường hợp ép mua bảo hiểm. 

Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo rất quyết liệt. Luật Các tổ chức tín dụng cấm các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức. Luật Kinh doanh bảo hiểm cũng nghiêm cấm việc đe dọa, cưỡng ép giao kết hợp đồng kinh doanh bảo hiểm. Thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục kiểm tra, xử lý sai phạm và trình các cấp có thẩm quyền ban hành các quy định nhằm hạn chế tình trạng này.

Cắt giảm rào cản tiếp cận thị trường

Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị Hà Sỹ Đồng phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Đề cập đến quy định về điều kiện góp vốn, thành lập, quản lý và kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm (Điều 3a), đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đồng tình với tinh thần cắt giảm rào cản tiếp cận thị trường, nhưng đề nghị rà soát toàn diện điều này để bảo đảm thống nhất với Luật Doanh nghiệp. Hiện nay dự thảo mới chỉ dẫn chiếu đối tượng bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp, nhưng chưa bao quát đầy đủ các trường hợp không có quyền góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp theo khoản 3 Điều 17 Luật Doanh nghiệp. Ông đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung đầy đủ cơ sở pháp lý cho quy định về "kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm", tránh khoảng trống pháp lý và tăng tính minh bạch. Đồng thời, nên nghiên cứu đổi tên Điều 3a theo hướng phản ánh đúng nội hàm.

Còn đại biểu Nguyễn Hữu Thông cho rằng, khái niệm "kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm" chưa được giải thích trong dự thảo luật cũng như trong Luật Doanh nghiệp dễ dẫn đến tranh chấp khi xác định đối tượng bị cấm, gây khó khăn cho cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình thẩm định hồ sơ. Đại biểu đề nghị chỉnh lý khoản 1 Điều 3a theo hướng quy định rõ tổ chức, cá nhân tham gia góp vốn, thành lập, quản lý, kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm phải thuộc đối tượng có quyền góp vốn, có quyền thành lập, quản lý doanh nghiệp, đồng thời không thuộc các trường hợp bị cấm góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp, bị cấm thành lập, quản lý doanh nghiệp theo quy định của Luật Doanh nghiệp và các luật có liên quan. Cần giải thích cụ thể nội hàm "kiểm soát doanh nghiệp bảo hiểm" trên cơ sở tỷ lệ sở hữu, quyền biểu quyết hoặc thỏa thuận chi phối để có căn cứ áp dụng thống nhất.