Vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của hồ Ba Bể là một điểm mạnh thu hút du lịch

Nằm ở phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên, xã Ba Bể là nơi hội tụ và gìn giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống độc đáo. Những nếp nhà sàn, các vật dụng sinh hoạt, công cụ lao động, nhạc cụ dân gian cùng các loại hình nghệ thuật như hát Then, đàn Tính, múa bát, hát dao duyên của người Tày; lễ cấp sắc của người Dao; múa Khèn của người Mông… đã trở thành bản sắc riêng có của cộng đồng địa phương. Những năm qua, xã luôn quan tâm công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hoá các dân tộc, gắn với phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Các lễ hội truyền thống như Lễ hội Lồng tồng Ba Bể, Hội xuân thôn Khâu Qua của đồng bào Mông, Lễ hội Lồng tồng thôn Pác Ngòi… được duy trì hằng năm, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần, giữ gìn bản sắc văn hoá và quảng bá hình ảnh Ba Bể đến du khách gần xa.

Ngoài ra, lợi thế du lịch Ba Bể còn phải kể đến các loại hình như: Du lịch sinh thái trong Vườn quốc gia Ba Bể với hệ thống rừng nguyên sinh trên núi đá vôi, hang động, thác nước... đa dạng, phong phú; hồ Ba Bể có đền An Mạ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của Nhân dân các dân tộc quanh vùng, khách thập phương và cũng là nơi dâng lễ Hội xuân Ba Bể tổ chức vào ngày 10 tháng Giêng âm lịch hằng năm. Với những lợi thế riêng và sự nỗ lực của cán bộ, đảng viên và Nhân dân các dân tộc trên địa bàn, du lịch Ba Bể đang có những bước phát triển quan trọng. Hệ thống nhà hàng, nhà nghỉ, khách sạn, homestay hoạt động ngày càng chuyên nghiệp đưa nơi đây trở thành điểm đến ưa thích của du khách trong nước và quốc tế. Mỗi năm lượng du khách đến với hồ Ba Bể khoảng 85.000 lượt, doanh thu phí tham quan đạt hơn 3,5 tỷ đồng. Những kết quả đó góp phần nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn, đóng góp cho sự tăng trưởng và phát triển của địa phương. 

Nghệ thuật truyền thống là một lợi thế để Ba Bể hình thành và phát triển các sản phẩm du lịch cộng đồng đặc sắc

Bên cạnh những lợi thế, kết quả đạt được, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trong phát triển du lịch cộng đồng tại xã Ba Bể cũng gặp những khó khăn. Đời sống của một bộ phận Nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, giao thông không thuận tiện, tỷ lệ hộ nghèo tương đối cao... vì vậy, khả năng tự bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của đồng bào còn hạn chế. Một số giá trị văn hóa truyền thống như tiếng nói, chữ viết, trang phục... dần bị mai một; nhiều giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào chưa được bảo tồn, phát huy đúng mức và đang đứng trước nguy cơ bị phai nhạt, mất dần bản sắc văn hóa. Việc bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của các dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng chưa hiệu quả, dẫn đến nguy cơ thương mại hóa hoặc làm mai một văn hóa bản địa. Nhận thức của một bộ phận người dân về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng còn chưa đầy đủ. Nhiều hộ gia đình chưa thấy rõ giá trị lâu dài của việc giữ gìn bản sắc văn hóa, còn nặng về lợi ích kinh tế trước mắt, dẫn đến việc tùy tiện thay đổi không gian sống, phong tục, tập quán hoặc chưa tích cực tham gia vào hoạt động gìn giữ, quảng bá văn hóa địa phương.

Hệ thống lưu trú chưa phát triển đa dạng và chuyên nghiệp là một trong những vấn đề đặt ra trong phát triển du lịch Ba Bể (Ảnh: Ngọc Linh)

Một trong những điểm còn hạn chế được nhiều chuyên gia đánh giá, đó là hiệu quả hoạt động du lịch cộng đồng tại Ba Bể còn thấp, chưa phát huy hết tiềm năng. Công tác quản lý xây dựng, đất đai chưa thật sự chặt chẽ, người dân có xu hướng từ bỏ nhà ở truyền thống thay thế bằng những ngôi nhà xây kiên cố, mang kiến trúc hiện đại, làm mất đi nét đặc sắc vốn có của không gian văn hóa bản địa. Sự biến đổi này không chỉ ảnh hưởng đến cảnh quan, mà còn làm phai nhạt trải nghiệm văn hóa đối với du khách, giảm sức hấp dẫn của loại hình du lịch cộng đồng vốn dựa trên yếu tố bản sắc.

Ông Lục Huy Chung, Chủ cơ sở Ba Bể Hada Homestay có nhiều năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực du lịch chia sẻ: "Chúng tôi rất mong muốn tỉnh sớm triển khai chương trình đào tạo nguồn nhân lực du lịch trọng điểm cho các xã quanh hồ Ba Bể. Khởi động chiến dịch quảng bá thương hiệu du lịch hồ Ba Bể gắn với hệ thống du lịch vùng (hồ Núi Cốc - Ba Bể - ATK). Đồng thời, tổ chức ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác phát triển du lịch với các tỉnh lân cận như Cao Bằng, Tuyên Quang, Bắc Kạn, xây dựng tour liên vùng. Tôi tin tưởng rằng với sự quan tâm và hỗ trợ của tỉnh, du lịch Ba Bể sẽ trở thành động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội của Thái Nguyên trong giai đoạn mới".

Bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc gắn với phát triển du lịch đang là một trong những mục tiêu quan trọng của xã Ba Bể trong nhiệm kỳ mới 

Tại Tọa đàm tiềm năng, lợi thế phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên - sự kiện được tổ chức hồi đầu tháng 7/2025 ngay sau khi hợp nhất tỉnh, việc phát triển du lịch cộng đồng tại xã Ba Bể nhận được nhiều sự quan tâm của các chuyên gia. Ông Đỗ Trọng Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Thái Nguyên nhận định: "Tôi cho rằng, xã Ba Bể cần quan tâm nâng cao nhận thức cho cán bộ, Nhân dân về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Chỉ khi người dân hiểu được giá trị, vai trò của văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch bền vững, người dân mới tham gia một cách tích cực và hiệu quả. Đồng thời, địa phương cũng cần phát triển các sản phẩm du lịch mới dựa trên bản sắc văn hóa, kết hợp quảng bá, giới thiệu trên nền tảng số đáp ứng nhu cầu du khách, thu hút khách nội địa và quốc tế".  

Về việc tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng, các chuyên gia cho rằng, xã Ba Bể cần quan tâm bảo tồn không gian văn hóa, kiến trúc, khôi phục và phát triển nghề, làng nghề truyền thống; khuyến khích, hỗ trợ người dân giữ gìn, phục dựng và cải tạo nhà sàn, không gian sinh hoạt cộng đồng theo kiến trúc truyền thống; hạn chế tình trạng thay thế nhà ở truyền thống bằng công trình hiện đại không phù hợp cảnh quan; hỗ trợ duy trì, phát triển nghề dệt thổ cẩm, đan lát, làm thuyền độc mộc… Cùng với đó, xây dựng các sản phẩm thủ công, ẩm thực, biểu diễn nghệ thuật truyền thống (hát Then, múa bát…) thành dịch vụ, sản phẩm du lịch đặc trưng.

Từ góc nhìn đa chiều, rõ ràng việc gắn kết giữa bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển du lịch cộng đồng tại xã Ba Bể không chỉ là hướng đi đúng đắn mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Những giá trị văn hóa bản địa, nếu được khai thác hợp lý, sẽ trở thành nền tảng vững chắc để xây dựng thương hiệu du lịch đặc trưng, thu hút du khách trong và ngoài nước. Với sự đồng lòng của chính quyền và người dân, Ba Bể đang từng bước khẳng định mình là điểm sáng trong hành trình phát triển du lịch gắn với bản sắc văn hóa dân tộc tại địa phương, trong vùng cũng như trên toàn quốc.