Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống và sản xuất, việc giữ gìn diện tích rừng tự nhiên, bảo đảm nguồn sinh kế bền vững cho người dân càng trở nên cấp thiết. TP Huế là một trong các địa phương vùng Bắc Trung bộ được tham gia thí điểm Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính (ERPA) với Ngân hàng Thế giới (WB). Tổng diện tích rừng tự nhiên được chi trả trên địa bàn lên tới hơn 205.500ha. Giai đoạn 2023 - 2025, TP Huế được Bộ Nông nghiệp và Môi trường điều phối tổng kinh phí hơn 135,97 tỷ đồng để triển khai chương trình.

TP.Huế đã triển khai ERPA gần 3 năm qua. Ảnh: Văn Dinh.

Giữ rừng hiệu quả

Tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Phong Điền, nơi có diện tích rừng tự nhiên lớn và có vai trò quan trọng đối với môi trường sinh thái của toàn khu vực, nguồn kinh phí từ ERPA đã giúp lực lượng làm rừng củng cố năng lực bảo vệ, khắc phục những khó khăn tồn tại lâu nay về nhân lực và phương tiện.

Ông Lê Văn Hướng, Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Phong Điền cho biết, đơn vị đã sử dụng nguồn kinh phí chi trả ERPA để ký thỏa thuận với 22 cộng đồng liền kề khu bảo tồn, trong đó 15 cộng đồng ở khu vực huyện A Lưới (cũ) và 7 cộng đồng ở thị xã Phong Điền (cũ). Nguồn kinh phí này ngoài phục vụ cho công tác tuần tra rừng thì trích một phần để cho công tác quản lý cộng đồng, từ đó tạo mối quan hệ khăng khít giữa cộng đồng, chính quyền địa phương và khu bảo tồn. Nếu không có cộng đồng làm trung tâm thì công tác bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học khó lòng đạt kết quả cao.

Tại khu vực vùng cao A Lưới, nơi rừng gắn với cuộc sống hàng ngày của bà con dân tộc thiểu số, chương trình chi trả ERPA không chỉ mang lại thu nhập mà còn làm thay đổi nhận thức, khơi dậy tinh thần tự giác và trách nhiệm trong bảo vệ rừng. Đây cũng là địa phương có tỷ lệ người thụ hưởng lớn nhất TP Huế.

Bà con vùng cao xứ Huế được chi trả và tập huấn về ERPA, qua đó thêm động lực giữ rừng. Ảnh: Văn Dinh.

Anh Blup Hầm, Trưởng nhóm quản lý rừng cộng đồng thôn A Roàng 1 (xã A Lưới 4) chia sẻ, cộng đồng thôn gồm 20 thành viên (đại diện cho 120 hộ dân trong thôn tham gia), chia làm 4 tổ, mỗi tổ 5 người. Trong năm 2024, cộng đồng thôn được Ban Quản lý Rừng phòng hộ A Lưới giao nhận khoán, quản lý bảo vệ 134,82 ha rừng, nhận được tiền chi trả ERPA gần 41 triệu đồng, tiền sinh kế 50 triệu đồng. Trong năm 2025, với diện tích được bảo vệ là 120,22 ha, cộng đồng thôn được chi trả hơn 72 triệu đồng, đến nay đã nhận 2 đợt với hơn 57 triệu đồng.

 “Thôn luôn xây dựng kế hoạch bảo vệ rừng hằng năm, trung bình 4 lần/tháng cũng như tổ chức các đợt tuần tra đột xuất nếu có phát hiện hành vi xâm hại rừng. Chúng tôi còn tổ chức các buổi họp thôn để lồng ghép tuyên truyền về kỹ năng đi tuần tra, bảo vệ rừng cho các thành viên. Qua việc triển khai thực hiện công tác giao, nhận khoán bảo vệ rừng tại địa bàn, người dân luôn đồng tình, ủng hộ và đã nhận thức rõ lợi ích của mình trong công tác quản lý bảo vệ rừng. Nhờ đó, tại thôn không xảy ra tình trạng lấn chiếm, khai thác lâm sản trái phép”, anh Blup Hầm chia sẻ.

Việc giao khoán cho các cộng đồng thôn tham gia bảo vệ rừng đúng quy định, người dân luôn đồng tình, ủng hộ. Ảnh: Văn Dinh.

Ông Văn Thân - Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ A Lưới cho biết, địa bàn A Lưới được phân bổ nguồn chi trả ERPA năm 2025 với tổng kinh phí là hơn 4,2 tỷ đồng. Đến nay, Ban đã giao khoán bảo vệ rừng cho 15 cộng đồng thôn với diện tích 1.786,80 ha và thực hiện chi trả hơn 1 tỷ đồng. Ngoài ra, đơn vị còn hỗ trợ tiền sinh kế, hỗ trợ UBND các xã và kinh phí cho biện pháp lâm sinh.

“Đơn vị đã thực hiện việc giao khoán cho các cộng đồng thôn tham gia bảo vệ rừng đúng quy định, thường xuyên, định kỳ, giám sát, kiểm tra việc thực hiện các nội dung của hợp đồng khoán. Nhìn chung, việc thực hiện bảo vệ rừng của các đối tượng được giao khoán tốt, thực hiện các quy định ghi chép sổ sách, biên bản đầy đủ. Thời gian tới, Ban sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và các tổ chức liên quan để nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ rừng qua việc thực hiện chi trả ERPA, tiếp tục triển khai các chương trình hỗ trợ sinh kế, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân gắn với giữ rừng, giảm phát thải nhà kính”, ông Thân cho hay.

"Chương trình ERPA thật sự có ý nghĩa đối với những người làm quản lý rừng, đặc biệt bà con vùng đệm đã được hỗ trợ kinh phí để tạo việc làm, tạo thu nhập ổn định, từ đó góp phần quan trọng để bảo vệ rừng, phát triển bền vững..

----- Ông Hồ Văn Ngưm - Phó Chủ tịch UBND xã A Lưới 2 -----

Góp phần giảm phát thải các-bon và khí nhà kính

Ông Nguyễn Tất Tùng, Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng TP Huế cho rằng, thỏa thuận ERPA đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thí điểm cơ chế tài chính chuyển nhượng kết quả giảm phát thải CO2, góp phần huy động nguồn lực quốc tế để bảo vệ rừng và thúc đẩy phát triển bền vững. Đồng thời đây là hoạt động chi trả giảm phát thải dựa vào kết quả hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng, tiến tới triển khai toàn diện về chi trả dịch vụ môi trường rừng.

Năm 2024, TP Huế đã giải ngân 42,96/43,78 tỷ đồng, đạt 98,1% kế hoạch. Trong đó, gần 99,4% được chi trả cho hơn 600 chủ rừng là cộng đồng, hộ gia đình, UBND cấp xã và các tổ chức. Trong năm 2025, tính đến tháng 11, Huế cũng đã thực hiện chi trả khoảng 52,44/52,80 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 99,33%. Toàn bộ các khoản chi trả đều được thực hiện qua phương thức không dùng tiền mặt mà thông qua tài khoản ngân hàng, ví điện tử hoặc dịch vụ bưu chính công ích, đảm bảo tính công khai, minh bạch, thuận tiện, nhất là với đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa.

Nhờ ERPA, các cộng đồng thôn tham gia tuần tra, bảo vệ rừng định kỳ. Ảnh: Lê Khánh.

Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng TP Huế đã phối hợp cùng Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam, đại diện Ngân hàng thế giới triển khai các hoạt động tham vấn nội dung hướng dẫn thực hiện ERPA cho các chủ rừng là tổ chức, UBND xã, cộng đồng và các bên liên quan tại các xã miền núi. Qua các buổi tuyên truyền, người dân đã hiểu biết hơn trong việc thực hiện công tác bảo vệ, phát triển rừng và học hỏi thêm được các mô hình phát triển sinh kế để lựa chọn, lên kế hoạch áp dụng cho cộng đồng mình.

“Việc có thêm nguồn kinh phí ERPA đã giúp cho các chủ rừng là tổ chức tăng cường thêm lực lượng bảo vệ rừng thông qua hợp đồng khoán với các cộng đồng sống ven rừng, đồng thời có thêm nguồn kinh phí phục vụ cho công tác phát triển rừng bằng việc triển khai các hoạt động lâm sinh như khoanh nuôi xúc tiến tái sinh rừng, nuôi dưỡng làm giàu rừng,... góp phần cải thiện chất lượng rừng tự nhiên. Trong khi đó, rừng giao cho cộng đồng quản lý (gần 31.000 ha) góp phần nâng cao nhận thức của người dân trong việc giữ rừng, cải thiện môi trường sống từ đó tác động đến hành động cụ thể của người dân trong việc bảo vệ hệ sinh thái, giữ gìn bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên, hạn chế các hành vi gây tổn hại đến môi trường rừng”, ông Tùng nói.

Việc chi trả ERPA đang phát huy hiệu quả, là công cụ tài chính xanh góp phần giảm phát thải các-bon và khí nhà kính. Ảnh: Lê Khánh.

Theo ông Nguyễn Đình Đức - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Huế, nhìn chung, qua 3 năm triển khai thỏa thuận ERPA vùng Bắc Trung Bộ trên địa bàn TP Huế, dù còn nhiều khó khăn nhưng với sự lãnh đạo, chỉ đạo điều hành sâu sát, quyết liệt, chủ động, có trọng tâm trọng điểm của các cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, sự đoàn kết, đồng thuận cao của cả hệ thống chính trị, các tầng lớp nhân dân nên chương trình đã đạt được những kết quả tích cực, sự hợp tác và phối hợp chặt chẽ, tạo ra sự chuyển biến tích cực trong việc huy động các nguồn lực xã hội cho công tác lâm nghiệp, góp phần rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế-xã hội của địa phương.

“Cơ chế chi trả ERPA không chỉ mang lại nguồn lực tài chính quan trọng cho công tác bảo vệ và phát triển rừng, mà còn khẳng định vai trò của rừng tự nhiên như một “bể hấp thụ carbon” hiệu quả. Đây là bước đi then chốt để TP Huế giảm phát thải khí nhà kính một cách bền vững, tiến gần hơn tới mục tiêu Net Zero và phát triển kinh tế xanh trong những năm tới”, ông Đức nhấn mạnh.

Sau gần 3 năm triển khai ERPA (2023 - 2025), TP Huế đã chi trả 123 tỷ đồng. Tỷ lệ che phủ rừng đang đạt 57,18%.