Anh Bàn Phú Quý và bà con thôn Nà Pán

Mang “cây lạ” về trồng trên đất Nà Pán

Trong căn nhà nhỏ nằm giữa thung lũng, tiếng máy nghiền bột hòa cùng tiếng nói cười khiến không khí trở nên nhộn nhịp. Vừa tất bật cùng bà con chế biến dong riềng, anh Bàn Phú Quý vừa kể cho chúng tôi nghe về cơ duyên đến với loại cây đã gắn liền với tên tuổi mình.

“Ngày trước, cũng như bao hộ dân khác trong thôn, tôi chỉ trồng lúa, ngô, thuốc lá. Làm quanh năm mà vẫn nghèo. Kỹ thuật canh tác cũ, năng suất thấp, nông sản lại bị thương lái ép giá, chẳng đủ trang trải cuộc sống”, anh Quý nhớ lại.

Không cam chịu nghèo khó, chàng trai trẻ bắt đầu nghĩ cách làm mới. Anh rong ruổi khắp nơi, tìm hiểu mô hình trồng cây có giá trị kinh tế cao. Trong một chuyến đi học hỏi ở xã Phúc Lộc, anh biết đến cây dong riềng, loại cây dễ trồng, cho củ chứa nhiều tinh bột, dùng để sản xuất miến, bột dong - sản phẩm có thị trường tiêu thụ rộng.

Năm 2014, anh quyết định mang 1 tạ củ dong giống từ Cao Bằng về trồng thử trên đất Nà Pán. “Khi ấy, nhiều người bảo tôi bị xui dại, bao đời nay đất này có ai trồng cây ấy đâu. Nhưng tôi tin nếu mình làm thật, hiểu kỹ thuật, thì chắc chắn sẽ thành công”, anh kể.

Niềm tin ấy đã được đền đáp. Ngay vụ đầu tiên, anh thu được hơn 20 tấn củ, năng suất vượt xa mong đợi. Từ một tạ giống ban đầu, anh nhân giống và mở rộng diện tích trồng trên các triền đồi.

Tuy nhiên, khởi nghiệp chưa bao giờ là con đường bằng phẳng. “Có vụ dong được mùa mà rớt giá, chỉ bán được 1.200 - 2.000 đồng/kg. Đường đi lại xa, vận chuyển vất vả, nhiều lúc muốn bỏ cuộc". Nhưng rồi nghĩ đến công sức, đến khát vọng giúp bà con thoát nghèo, anh lại tự động viên mình đứng dậy.

Anh Bàn Phú Quý

Từ thực tế khó khăn đó, anh Quý nhận ra chỉ bán củ thô thì mãi bị phụ thuộc, cần phải chế biến để nâng cao giá trị. Năm 2018, anh mạnh dạn bán 4 con trâu, tài sản lớn nhất của gia đình, cùng với 50 triệu đồng vay Ngân hàng Chính sách xã hội và mượn thêm từ người thân, đầu tư hơn 100 triệu đồng mua máy nghiền củ dong.

Cũng từ đó, dòng bột trắng mịn đầu tiên chảy ra từ xưởng nhỏ giữa núi rừng đã mở ra hướng đi mới. Bột dong tươi bán ra với giá khoảng 27.000 đồng/kg, gấp nhiều lần so với bán củ. Thị trường tiêu thụ ổn định, cung cấp cho các cơ sở sản xuất miến trong và ngoài tỉnh. Bột dong Phú Quý được đánh giá có chất lượng tốt, hương thơm đặc trưng, cho ra sợi miến dẻo, ngon, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng.

Không chỉ vậy, anh còn tận dụng bã dong để ủ làm phân bón hữu cơ, vừa giảm chi phí sản xuất, vừa góp phần bảo vệ môi trường. Từng bước, mô hình trồng và chế biến dong riềng của anh đã khẳng định hiệu quả và lan tỏa trong cộng đồng.

Cây dong riềng dần trở thành cây thoát nghèo của bà con Nà Pán

Cây thoát nghèo của bản Dao

Nà Pán là thôn còn nhiều khó khăn, trước đây, người dân chủ yếu trồng cây thuốc lá, ngô, lúa, nguồn thu nhập còn thấp. Hiểu rõ điều đó, anh Quý đã tuyên truyền, vận động người dân chuyển đổi từ những cây trồng kém hiệu quả sang trồng cây dong riềng, anh đứng ra hỗ trợ giống, phân bón và bao tiêu sản phẩm cho bà con. Anh Quý cho biết: Thấy mình trồng dong thu nhập ổn định, nên khi được vận động trồng dong riềng, mọi người đều đồng ý và nhiệt tình hưởng ứng. Vì vậy mà diện tích trồng dong của thôn ngày một tăng, năm 2025, diện tích trồng dong riềng của thôn Nà Pán gần 20 ha.

Để đáp ứng nhu cầu của thị trường và tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương, năm 2022, anh thành lập Hợp tác xã (HTX) Tinh bột Phú Quý với 7 thành viên. Đến nay, HTX đã phát triển lên 17 thành viên, ngành nghề chính là trồng cây dong riềng và chế biến tinh bột để bán ra thị trường. Từ trồng và chế biến tinh bột, riêng năm 2024, sau khi trừ chi phí HTX thu về hơn 600 triệu đồng.

Các hộ dân thôn Nà Pán thu hoạch dong riềng

Vừa nhanh tay đào củ dong, chị Lý Thị Dung ở thôn Nà Pán cho hay: “So với các cây trồng khác thì cây dong riềng có hiệu quả, năng suất cao mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho bà con nông dân. Không chỉ có thu nhập từ trồng rong riềng, giờ cứ đến vụ thu hoạch là tôi lại đi đi thu hoạch thuê cho nhà anh Quý, đây cũng là một khoản thu nhập lúc nông nhàn của tôi”.   

Dù gặp nhiều khó khăn về địa hình cũng như việc vận chuyển, sơ chế, cơ sở hạ tầng, nhà xưởng chưa có song từ khi thành lập, HTX Tinh bột Phú Quý đã có bước phát triển đáng kể, tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần giảm nghèo, tạo sự phát triển bền vững cho người dân địa phương.

Từ thành công ban đầu, để mở rộng phát triển sản xuất, anh Bàn Phú Quý, Giám đốc Hợp tác xã mong muốn được các cấp, các ngành đầu tư mở con đường và hỗ trợ vốn mua máy móc, phát triển thành mô hình khép kín từ trồng, sản xuất, chế biến và tiêu thụ…, anh cũng dự định mở rộng diện tích trồng cây dong riềng sang những vùng lân cận.

Việc đưa cây dong riềng về với bản làng không chỉ giúp người dân thôn Nà Pán có thêm việc làm và nguồn thu nhập ổn định, mà còn mở ra triển vọng về một mô hình kinh tế bền vững tại địa phương. Với tinh thần dám nghĩ, dám làm, người thanh niên Dao Bàn Phú Quý thật xứng đáng được trân trọng và khâm phục, là tấm gương tiêu biểu cho thế hệ trẻ hôm nay.