Võ Nhai - vùng đất cổ, một trong những cái nôi của người Việt. Sự ban phú của tạo hóa đã biến Võ Nhai trở thành mảnh đất lành - thiêng - trù phú, không chỉ là điểm dừng chân khai mở thuở hồng hoang của người Việt, mà còn là nơi hội tụ của đa dạng các sắc màu văn hóa, lịch sử. Cũng tại mảnh đất này, lịch sử đã ghi nhận sự ra đời của Đội cứu quốc quân II - một trong những lực lượng tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam; ngày 21/3/1945, chính quyền cách mạng huyện Võ Nhai - chính quyền cách mạng cấp huyện đầu tiên được thành lập ở tỉnh Thái Nguyên ghi một dấu mốc chói lọi cho tinh thần quả cảm, truyền thống yêu nước nồng nàn của đất và người Võ Nhai. 

80 năm từ mốc son lịch sử - ngày hôm nay bộ mặt huyện vùng cao Võ Nhai đang ngày càng khởi sắc, như minh chứng cho sức sống mạnh mẽ đang hòa chung vào công cuộc đổi mới của quê hương, đất nước. Ngược dòng lịch sử, vào mùa xuân năm 1937, tại xóm Cao Lầm, xã Phú Thượng, chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Võ Nhai đã ra đời, gồm 03 đồng chí: Chu Văn Tấn, Lục Văn Đủ và Nông Văn Cần. Một thời gian sau, kết nạp thêm các đồng chí: Chu Viết Phong, Chu Quốc Hưng, Lê Dục Tôn…Thời gian này, đồng chí Đặng Tùng (đảng viên trong chi bộ hải ngoại được phân công về Thái Nguyên hoạt động) đã về Võ Nhai trực tiếp chỉ đạo cách mạng và lấy nơi này làm trung tâm chỉ đạo phong trào cách mạng ở nơi khác. Từ đây, phong  trào đấu tranh chống thực dân Pháp và phong kiến của nhân dân các dân tộc Võ Nhai đã có tổ chức Đảng ở địa phương trực tiếp lãnh đạo… Ngày 23/02/1941, tại Khuổi Nọi, xã Vũ Lễ, huyện Bắc Sơn (Lạng Sơn) Đội Du kích Bắc Sơn phát triển thành Cứu Quốc quân, làm lực lượng nòng cốt bảo vệ khu căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. Được sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, ngày 15-9-1941, Đội Cứu Quốc quân II ra đời tại rừng Khuôn Mánh, xã Tràng Xá. Ngày 11-3-1945, Ban Chỉ huy Cứu Quốc quân và Đảng bộ địa phương triệu tập hội Nghị tại Làng Phật (Phú Thượng) để phân tích, đánh giá tình hình, chuẩn bị giành chính quyền. Cứu Quốc quân được giao trọng trách đánh chiếm các vị trí đóng quân của địch, tước khí giới để trang bị cho nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền. Đến ngày 21-3-1945, lực lượng Cứu Quốc quân cùng với nhân dân đánh chiếm, giải phóng châu lỵ La Hiên, thành lập Chính quyền cách mạng cấp huyện đầu tiên trong tỉnh. Sự kiện này như tiếp thêm sức mạnh, động viên nhân dân Võ Nhai và cả tỉnh vùng lên giành chính quyền.

80 năm kể từ mùa xuân lịch sử đó, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Võ Nhai đã không ngừng đoàn kết, nỗ lực vươn mình để phát triển. Những thành tựu trên các lĩnh vực KTXH đã khiến diện mạo của Võ Nhai ngày càng khởi sắc. Đặc biệt, lĩnh vực nông nghiệp chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa đem lại hiệu quả kinh tế cao đã đưa Võ Nhai trở thành địa phương thế mạnh với những nông sản nổi danh trong cả nước. Đó là Na La Hiên; bưởi, cam, quýt được đưa vào trồng ở tất cả các vùng có ưu thế và phù hợp về thổ nhưỡng, khí hậu như Tràng Xá, Cúc Đường.. Đặc biệt, ứng dụng khoa học kỹ thuật trong trồng trọt, áp dụng chuyển đổi số trong tiêu thụ nông sản đã đang đem lại hiệu quả tích cực. Ở Võ Nhai, câu chuyện về nhân rộng mô hình na rải vụ hay người trồng na có thể bán đấu giá sản phẩm trên sàn thương mại điện tử đã thành phổ biến.

Tại Võ Nhai, với lợi thế về rừng mà không phải địa phương nào cùng có được, cộng đồng người dân được giao quản lý, bảo vệ rừng tự nhiên kỳ vọng và rất có thể trong thời gian ngắn tới đây, họ có thể nâng cao thu nhập và năng lực bảo vệ rừng bền vững thông qua khai thác, bán tín chỉ carbon ra thị trường quốc tế. Cùng với phát triển nông nghiệp, đầu tư xây dựng nông thôn mới, lĩnh vực phát triển công nghiệp, thu hút đầu tư cũng được huyện Võ Nhai đặc biệt quan tâm. Các cụm công nghiệp như Trúc Mai, Cụm Công nghiệp Cây Bòng  hoạt động hiệu quả đã góp phần tích cực vào việc giải quyết việc làm cho lao động địa phương. Bên cạnh đó, các công trình, dự án được triển khai thực hiện hiệu quả góp phần phát triển hạ tầng trên địa bàn. Hệ thống đường giao thông, điện chiếu sáng, cây xanh, các điểm dân cư... thay đổi theo hướng xanh, hiện đại, văn minh. Được tỉnh ưu tiên đầu tư nguồn lực cho lĩnh vực giáo dục, đến nay, công tác xây dựng trường học đạt chuẩn quốc gia được triển khai thực hiện tốt, Các chính sách xã hội, giải quyết việc làm, giảm nghèo, xóa nhà tạm, nhà dột nát và nâng cao đời sống Nhân dân được thực hiện đầy đủ. Công tác an sinh xã hội được quan tâm thực hiện hiệu quả với sự đồng lòng, chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn thể người dân. Đặc biệt, dù là địa phương còn nhiều khó khăn song cộng đồng doanh nghiệp đã tích cực tham gia vào các hoạt động từ thiện, vì an sinh xã hội trên địa bàn, tiêu biểunhư Công ty CP Đầu tư xây dựng và Khai thác khoáng sản Thăng Long - đơn vị mỗi năm dành hàng chục tỷ đồng cho công tác an sinh và xây dựng NTM của Võ Nhai.

Bên cạnh việc nâng cao đời sống kinh tế, việc đầu tư cơ sở vật chất, thiết chế văn hóa, thể thao đã được các cấp, các ngành quan tâm. Hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống ngày càng được quan tâm chú trọng. Đề án phát triển du lịch huyện Võ Nhai giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030 hoạch định 4 sản phẩm du lịch chính gồm: du lịch tâm linh, lịch sử về nguồn; du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng; du lịch cộng đồng, nông thôn gắn với văn hóa trà; du lịch khám phá hang động; Lễ hội Võ Nhai nơi cội nguồn cùng hàng loạt các hoạt động văn hóa đặc sắc đã và đang mở ra cho địa phương cơ hội phát triển du lịch, quảng bá rộng rãi hình ảnh đất và người Võ Nhai hội tụ đậm đà bản sắc dân tộc.

Về Võ Nhai hôm nay, bộ mặt miền núi đã khởi sắc rõ nét. Đó là kết quả của việc thực hiện đồng bộ 3 chương trình MTQG về xây dựng NTM, chương trình giảm nghèo bền vững và Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đến hết năm 2024, huyện Võ Nhai có 8 xã đạt chuẩn NTM, trong đó có 2 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 1 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Trên bước đường phát triển, Đảng bộ huyện Võ Nhai luôn xác định rõ nhiệm vụ xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện là then chốt; phát triển KT-XH là trung tâm; phát triển văn hóa là mục tiêu, động lực; đảm bảo quốc phòng- an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên và tích cực. Trong chỉ đạo điều hành của cấp ủy, chính quyền các cấp huyện Võ Nhai luôn đảm bảo thống nhất, sâu sát, sáng tạo, quyết liệt, quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu để đảm bảo sự đồng thuận, sẻ chia và quyết tâm thực hiện. Thành quả toàn diện trên các lĩnh vực đang hiện hữu chính là minh chứng cho những nỗ lực đáng tự hào đó.

Diện mạo mới của Võ Nhai ngày hôm nay là thành quả của biết bao thế hệ đã nỗ lực gìn giữ, bảo vệ và phát huy. Dẫu biết rằng sẽ còn nhiều khó khăn, thách thức phía trước nhưng Võ Nhai sẽ tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, kế thừa truyền thống quê hương cách mạng, tiếp tục giành được nhiều thành tựu hơn nữa trong công cuộc đổi mới, phát triển.

Th: Thu Viền - Hữu Được(Trung tâm Văn hóa, Thể thể thao - Truyền thông)